Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Davlat boshqaruvining respublika shaklida

 davlat hokimiyati va 

boshqaruvning oliy organlari bevosita xalq tomonidan yoki xalq saylagan or-

ganlar tomonidan saylab qo‘yish yo‘li bilan tuziladi va uning vakolati muayyan 

muddatga belgilanadi. «Respublika» lot. respublika – «jamoa ishi», «xalq ishi», 

davlat degan ma’noni anglatadi. Respublikaning asosiy belgilari – hokimiyat 

oliy organlarining saylab qo‘yilishi, hokimiyat vakolatlarining taqsimlanishi, 

qonunlarning bajarilishini nazorat qiluvchi organ – sudlarning mavjudligi, 

fuqarolarning davlat ishlarini boshqarishda bevosita va bilvosita ishtirok etishi. 

Jamiyat taraqqiyoti tarixida respublika shaklidagi davlat boshqaruvining bir 

necha ko‘rinishlari ma’lum. Afina davlatida (mil. av. V – IV asrlar) boshqa-

ruvning demokratik respublika shakli mavjud bo‘lgan. Unda afinalik erkin 

fuqarolarning qulga aylanishiga yo‘l qo‘yilmasdi. Bu respublikada ijtimoiy 

raqobat, qulga egalik qilishning maxsus tartibi, jamoa qulchiligi mavjud edi. 

Shuningdek, Afinada davlat boshqaruvining birmuncha samarali tizimi faoliyat 

ko‘rsatgan.

Sparta (mil. av. V – IV asrlar) va Rim davlatlari (mil. av. V – II asr-

lar) aristokratik respublikalar bo‘lgan. Ular davlat sifatida aksariyat aholining 

aristokratiya, nufuzli kiborlar qismining manfaatlarini ifodalagan. Shuningdek, 

shahar-respublikalar ham mavjud bo‘lib, ularda fuqarolarning erkinliklari va 

xususiy mulk munosabatlarining erkinligi tan olingan. Shahar-respublikalar 

Florensiya, Venetsiya – Italiyada; Novgorod, Pskov – Rossiyada va Germaniya, 

Fransiya, Angliyada ham bo‘lgan.

---