Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Normativ-huquqiy 

hujjatlarning 

vaqt, hudud 

va shaxslarga 

nisbatan amal 

qilishi

4-§.

---

236

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

– mazkur hujjat qanday ijtimoiy munosabatlarga tatbiq etiladi (harakat-

lanish mavzusi);

– normativ hujjat qachondan boshlab va qaysi vaqtgacha amal qiladi 

(vaqt bo‘yicha amal qilishi);

– u qaysi hududga o‘z ta’sirini o‘tkazadi (hududda, makonda amal qilishi);

– normativ hujjat kimlarga taalluqli (shaxslarga nisbatan amal qilishi).

Hujjatning amal qilish mavzusi.

 Normativ-huquqiy hujjatlar turli 

mazmundagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. Masalan, ma’muriy qo-

nunchilik sohasidagi normativ hujjatlar davlat boshqaruvi bilan bog‘liq muno-

sabatlarni tartibga soladi; fuqaroviy qonunchilik hujjatlari mulkiy va mulkiy 

bo‘lmagan shaxsiy munosabatlarni huquqiy tartibga soladi. Bu sohalarga oid 

hujjatlarning hech biri o‘zgasining mavzusiga, ko‘lamiga oid munosabatlarni 

tartibga sola olmaydi.

Huquqiy tartibga solish mavzusini irodaviy-ijtimoiy munosabatlar tashkil 

etadi. Bu hol huquqiy hujjatlarning inson irodasi ishtirok etmaydigan hodisa 

yoki boshqa vaziyatlarga ta’sir etishini istisno qiladi. Bunday holatlar faqat 

yuridik faktlar sifatida maydonga chiqishi mumkin. Ya’ni, qonun bu faktlar 

tufayli kelib chiqadigan yuridik oqibatlarni belgilay oladi, ammo ularning maz-

muniga, ichki harakatiga ta’sir eta olmaydi. Shunday qilib, normativ-huquqiy 

hujjatlar muayyan turdagi va mazmundagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga 

soladi.