Toshkent 2021 yil Annotatsiya

Tayanch so‘z: asosiy tutash chiziq, shtrix chiziq, yordamchi chiziq

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   Asosiy tutash chiziq yo‘g‘onligining o‘lchami nimalarni tasvirlashda foydalaniladi?
   
2. 
   Shtrix, shtrix-punktir va to‘lqinsimon chiziqlarni asosiy tutash chiziq yo‘g‘onligiga nisbatan qanday yo‘g‘onlikda chiziladi va qanday maqsadda foydalaniladi?
   
3. 
   T utash to‘lqin chiziq qayerlarda ishlatiladi?
   
4. 
   Shtrix punktir chiziqning vazifasi nimadan iborat?
   

1.6-§. Masshtablar

O‘zDSt 2.302:2003 ga binoan chizma hujjatlarining barcha turlari uchun uch xil masshtablar mavjud:

Kichraytirish masshtablari – 1:2, 1:2,5, 1:4, 1:5, 1:10, 1:15, 1:20, 1:25, 1:40,

1:50, 1:75, 1:100, 1:200, 1:400, 1:500, 1:800, 1:1000;

Haqiqiy kattalik (natural) masshtabi – 1:1;

Kattalashtirish masshtabi – 2:1, 2,5:1, 4:1, 5:1, 10:1, 20:1, 40:1, 50:1, 100:1.

Buyum tasvirining chizmada asliga nisbatan qancha kattalashtirilib yoki kichiklashtirilib yoxud o‘zining haqiqiy (natural) kattaligida chizilganligini ko‘rsatuvchi son masshtab deyiladi.

Tasvirlarning masshtablari va ularning belgilanishi standart tomonidan belgilangan. Masshtab so‘zi to‘liq yozilmasdan, uning o‘rniga bosh harfi M yoziladi, masalan, M1:2 yoki M1:1 yoki M2:1 kabi.

Asosiy yozuvning masshtab yoziladigan katagiga M harfi qo‘yilmaydi va u joyga 1:2 yoki 1:1 yoki 2:1 ko‘rinishda yoziladi.

Tasvir qanday masshtabda chizilmasin, chizmaga detalning haqiqy kattalikdagi (natural) o‘chamlari qo‘yiladi (1.6.1- chizma).

a b c

1.6.1- chizma

Masshtabda yozilgan sonlarga qarab detal qanday kattalikda chizilganligi bilinadi. Detal ikki marta kichik chizilgan bo‘lsa 1:2 (birga-ikki) deb belgilanadi. Detal haqiqiy kattaligida chizilgan bo‘lsa 1:1 (birga-bir) deb yoziladi. Detal ikki marta kattalashtirib chizilgan bo‘lsa, 2:1 (Ikkiga-bir) deb qayd qilinadi. Shunday qilib masshtabda kichik son birinchi bo‘lib yozilsa (1:2), kichraytirish masshtabi, katta son birinchi bo‘lib yozilsa (2:1) kattalashtirish masshtabi, 1:1 ko‘rinishda belgilansa haqiqiy kattalikdagi (natural) masshtab deyiladi.

Tayanch so‘z: mashstab, natural mashstab