Тошкент-2021 3 Январь 2021 3-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Январь 2021 3-қисм
Тошкент
балки шахмат тахтасида ҳам ҳамиша ғалаба қилган. Айтишларича, Амир Темур бобомиз-
нинг ўзи курашни акс эттириб ўйналадиган, ўзига хос такомиллашган шахмат каби ўйин 
ҳам кашф қилган эканлар, лекин унинг бу кашфиёти бизнинг кунларгача етиб келмаган.
биз тадқиқ этаётган Катта Суғдда шахмат қадимдаёқ пайдо бўлган албатта. Суғдга 
шахмат, албатта, Ҳиндистондан, шубҳасиз бу мамлакатга савдо юмушлари билан борган 
суғдий савдогарлар томонидан олиб келинган бўлса керак, чунки савдогарлар ўзлари бор-
ган ҳар қандай мамлакатда баъзан ойлаб қолиб кетишган ва ўша мамлакатларнинг Суғдда 
йўқ янгиликларини ўзлаштирганлар. Шу тариқа суғдий боболармиз Ҳиндистондан улар-
нинг “Чатуранга” деб аталган қадимий шахмат ўйинини олиб келишган. 
Тўсинсой водийсидан топилган шахмат донасининг аҳамияти – инсоният тафаккури-
нинг буюк кшфиётларидан бири бўлган шатранж ўйини нафақат марказий шаҳарларда, 
балки улардан анча олис масофаларда жойлашган қишлоқларда ҳам ўйналганлигидан, 
бу қишлоқларда яшаган қадим боболаримиз ҳам бу ақл ўйини тахтасида кечаётган ку-
рашларнинг, кутилмаган юришлар ва ғалабаларнинг чексиз лаззатларидан баҳраманд 
бўлганлигини кўрсатади
фойдаланилган адабиётлар 
1. беленкий б.М. бенотович И.б. болшаков О.Г. Средневеков город Средней Азии. 
Л.1973. ст 43.
2. беленкий б.М. бенотович И.б. болшаков О.Г. Средневеков город Средней Азии.
Л.1973. ст 54.
3. Сураб –суруштурув далиллари.Махаллий.

---

16
Январь 2021 3-қисм
Тошкент
САМАРҚАНД ВАЙРОНАЛАР ЎРНИДА ҚАЙТА РОСТЛАНАВЕРГАН
Усанов Нурали Маманазарович, 
Ўзбекистон маданияти тарихи 
Давлат музейи тарих ва этнография 
бўлими катта илмий ходими, Самарқанд, 
Ўзбекистон, [e-mail]
Аннотация: бу мақола Самарқанд давлат музей-қўрикхона кутубхонаси фондида 
сақланаётган xix аср француз сайёҳлари А. Дюрйо ва Р. фўвелларнинг саёҳатлари нати-
жасида яратилган китоб асосида ёзилди. Ушбу китобда турли халқлар ва уларнинг яшаш 
шароитлари, Самарқанд ва бухоро шаҳарларидаги тарихий обидаларнинг аянчли аҳволи 
хақидаги таассуротлар ҳикоя қилинади. Чор Россияси босқини сабаб Самарқандга кириб 
келган рус темирйўли бўйлаб саёҳат қилган бу франциялик сайёҳлар Амир Темурни, тему-
рийларни, Самарқандни, унинг аҳолисини, тарихий обидаларини қайтадан кашф қилишди. 
франциялик сайёҳлар ушбу китобида бу юрт аҳолиси, уларнинг кундалик ҳаёти, яшаш 
шароити, урф-одати, тилида ишлатиладиган сўз ва атамалар, уларнинг маънолари, руслар 
босқини ва генерал губернаторлик тузуми ҳақида муҳим маълумотларни кенг ёритиб бер-
ганлар.