Тошкент-2021 3 Май 2021 3-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Foydalanilgan adabiyotlar. 
1. Hamroyeva S.I. Tarix fanini o‘qitish metodikasi. – Navoiy.: 2015
2. Sagdiyev A. va boshqa. Tarix o‘qitish metodikasi. – T.: 2008
3. Muhamedov O‘.X., Usmonboyeva M.H., Rustamov S. Ta’limni tashkil etishda zamonaviy 
interfaol usullar. – T.: 2016

---

35
Май 2021 3-қисм
Тошкент
AMIR TEMURNING DUNYO MIQYOSIDA TUTGAN O’RNI. AMIR TEMUR 
HAYOTI VA FAOLIYATINING O’ZBEK ADABIYOTIDA YORITILISHI
Bahodirov Ibrohim Dostanboyevich
Namangan viloyati Norin tumani 
18-maktab tarix fani o’qituvchisi
Telefon nomeri : 94 433 43 51
Annotatsiya
: Ushbu maqolada tarix darslarida Amir Temur shaxsining o’rganilishi,o’zbek 
ijodkorlari tomonidan sohibqiron haqida yaratilgan asarlar va ularning talqini haqida so’z boradi 
Kalit so’
zlar: Amir Temur, sohibqiron, sarkarda, o’gitlar, yurishlar, buyuk markazlashgan 
davlat, strategiya, solnoma, kuch, adolat, Shahrisabz, me’moriy obidalar, tartib, qoidalar 
Amir Temur buyuk sarkarda va davlat arbobi sifatida nafaqat O’rta Osiyoda, balki butun 
dunyoda ma’lum va mashhurdir. Amir Temurning jasorati, uning sarkardalik mahorati, o’z 
avlodlariga qoldirgan o’gitlari dunyo olim-u fuzalolarini hayratga solishda davom etmoqda.
“Taym” haftanomasining 1974 yil, 15 iyul sonida “Tarixdagi eng buyuk yo’lboshchilar” degan 
umumiy mavzu ostida turkum maqolalar chop etilgan. Unda tarixchilar, yozuvchilar, harbiylar, 
tadbirkorlar va boshqa ko’plab turli soha vakillarining mavzu yuzasidan nuqtai-nazar hamda 
fikrlari keltirilgan. Ba’zilar buyuk yo’lboshchi sirasiga Gitlerni kiritsa, ayrimlar – Gandi, Budda, 
Linkoln va hokazolarni tilga olishgan. Shu joyda, amerikalik ruhshunos Jyul Masserman, bu 
muammoni odilona hal etish maqsadida, e’tiborga olinishi kerak bo’lgan aniq-ravshan omillarni 
sanab o’tdi. Uning fikricha, Eng Buyuk Yo’lboshchi quyidagi uchta vazifani bajarmog’i lozim:
- o’z fuqarolarining ozod va farovon hayotini ta’minlash;
- insonlar uchun nisbatan xavf-xatarsiz hayot barpo etilgan jamiyat qurish;
- jamiyat a’zolariga iymon-e’tiqod va axloqiy me’yorlar tizimini taqdim etish.
Ushbu uchta omildan foydalanib, Masserman Adolf Gitler, Paster, Yuliy Sezar, Muso 
alayhissalom, Konfutsiy va boshqa ko’pgina siymolar tarixini chuqur o’rgangach, quyidagi 
xulosaga keladi:
“Paster va Salk kabi insonlar faqat birinchi tamoyilga javob bera oladilar. Bir yoqda – Gandi 
va Konfutsiy, boshqa tomondan Iskandar Zulqarnayn, Sezar hamda Gitler – ikkinchi, balki 
uchinchi talabga ham munosibdirlar. Iso Masih va Budda, faqatgina uchinchi shartga javob 
beruvchi shaxslar sirasiga kiradilar.
Barcha zamonlar va xalqlar uchun ENG BUYuK YO’LBOShChI – Muhammad sollallohu 
alayhi va sallamdir. Ul zot, yuqoridagi uchta talabga ham to’liq javob bera olganlar. Shunday 
maqomga balki, Muso alayhissalom ham mosdirlar, ammo, ul zotning xizmatlari ko’lami biroz 
cheklangandir”.
Chikago universiteti professori, yahudiy millatiga mansub bo’lgan Massermanning masalani 
xolis baholash bo’yicha taklifi ana shunday natija bilan yakunlandi.
Amerikalik olim Maykl Xartning “Tarixdagi 100 buyuk odam” nomli asari G’arb dunyosida 
katta shov-shuvga sabab bo’ldi. Bu asarda darj etilgan 100 nafar buyuk inson ichidan yana eng 
buyugi kompyuter vositasida aniqlandi.
Maykl Xart tadqiqotining mohiyati bunday edi: u shu kungacha yashab o’tgan buyuk 
insonlarning qobiliyatlari, kurashlari, tadqiqot va muvaffaqiyatlarini kompyuter hofizasiga kiritib, 
inkor qilib bo’lmaydigan matematik bir yo’l bilan ularning eng qudratlisini aniqladi.
Xart kompyuterga lozim bo’lgan dasturni joylashtirib bo’lgunicha oylar o’tdi va nihoyat, 
kunlardan birida u kerakli tugmani bosdi.
Natija juda hayajonli bo’ldi. Kompyuterda ketma-ket eshitilgan qitir-qitir tovushlar ketidan 
Yer yuzidagi eng ulug’ inson ismi yozildi:
“HAZRATI MUHAMMAD SOLLALLOHU ALAYHI VA SALLAM!”
Bu tadqiqot olimning mutaassib o’rtoqlariga yoqmadi va u qattiq qarshilikka uchradi. Lekin 
Xart natija menga bog’liq emas, deganday yelka qisib kompyuterni ko’rsatish bilan kifoyalandi. 
Yana, o’zi ham boshqacha natijadan umid qilibmi, tadqiqotini qayta-qayta takrorladi va tekshirib 
chiqdi. Shunga qaramay, monitordagi ism baribir o’zgarmadi:
“HAZRATI MUHAMMAD SOLLALLOHU ALAYHI VA SALLAM!”
(“Amir Temur va tarix” onlayn kanalidan). 
Amir Temur haqida o’zbek adabiyotida ham bir qator asarlar yaratildi va hanuz ijodkorlar 

---

36