Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Kalit so‘zlar:
folklor, badiiy nutq, poetik usullar, ertak, poetik til, frazeologizm.
Boshlang‘ich ta’limda o‘qish darslarida xalq og’zaki ijodi (folklor) materiallaridan foydalanish 
ijobiy samara beradi.
Folklor asarlari, xususan, ertaklar ham badiiy nutq vositasida obrazli ifodaga ega bo‘ladi. Badi-
iy nutq so‘zlashuv nutqiga juda yaqin bo‘lib, unda kishilarning ruhiy olami, holati mujassamlash-
gan bo‘ladi
1
1.
Folklor asarlarining tahlilida hozirda ilmiy, akademik uslub yetakchilik qilmoqda. Aslida folk-
lor asarlari vositasida boshlang‘ich sinf o‘quvchilari poetik nutqning, tilning poetik usullaridagi 
o‘ziga xosliklar bilan tanishadilar
2
2.
Boshlang‘ich sinf darsliklarida ko‘plab ertaklar berilgan. Odatda, ularni tahlil qilishda didaktik 
tarbiyaga ko‘proq ahamiyat berilib, ular matnidagi poetik xususiyatlarga kam e’tibor qaratiladi. 
Albatta, yosh bolalarga asardagi uslubni o‘rgatish juda murakkab masaladir. Shu sababli ertaklar-
dagi tilning poetik bo‘yoqdorligini 3-4 - sinflarda o‘rganish maqsadga muvofiqdir.
Binobarin, o‘quvchi yoshlarga 1 - sinfdan boshlab badiiy adabiyot bo‘yicha shunday bilim 
berish kerakki, ular bu darsda badiiy so‘z qudratini his qilsinlar, chunki adabiyot barkamol shaxs 
ma’naviyatini shakllantiradi. 
Boshlang‘ich ta’limning dastlabki bosqichlarida poetik til, obrazli fikrlash masalalari bilan 
oshno bo‘lgan o‘quvchi keyingi bosqichlarda bu masalalarga oid muammolarni tezroq hal qilish 
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
4- sinfga kelib o‘quvchilar badiiy asar o‘qishda ancha tajriba orttirishadi. Matn tahliliga ham 
jiddiy e’tibor bilan qaray boshlashadi. Ana shu omillarni hisobga olib, ularga ertaklar tilidagi poe-
tik bo‘yoqdorlikni o‘rgata borishni mukammallashtirish bolalarni badiiyat olamiga dadil yetaklay-
di. 
Bolalarni badiiy nutq bilan tanishtirish uchun adabiy til va badiiy til tushunchalarining mohiya-
tini ochib berish zarur. Chunki “...badiiy adabiyot tili adabiy tildan farq qiladi. Shu sababdan ham 
badiiy asarlar tili “badiiy til”, “poetik til” deb yuritiladi”
3
3.
Albatta, “badiiy til” adabiy til asosida ro‘yobga chiqadi. Biroq badiiy tilda adabiy tilning kam 
ishlatiladigan zahiralariga murojaat etiladi. 4- sinf “O‘qish kitobi”da berilgan “Ilm afzal” ertagida 
ana shu “zahiralar” o‘zini tez-tez namoyon qilib turadi. Ertak matnidagi badiiy tilga xos bunday 
ifodalarni quyidagicha tasnif qilish mumkin: