Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Kalit so‘zlar
: Integratsiya, energiya, fan, kimyo, ekologiya, metod, texnologiya, samara, ta’lim.
Ma’lumki, tabiatda ro‘y beradigan hodisa va jarayonlar turli paytda xilma xil ko‘rinishda 
sodir bo‘ladi. Bu hodisa va jarayonlarning ro‘y berish sabablarini, o‘zgarishi hamda holatlarini 
tabiiy fanlar alohida fundamental qonunlari va tushunchalari asosida izohlaydi. Tabiiy fanlar 
sirasiga fizika, kimyo, biologiya, geologiya, ekologiya, geografiya kabi fanlar kiradi. Ushbu 
maqolada fizika ta’limi jarayonida noan’anaviy energiya manbalari fundamental tushunchalarini 
shakllantirish va tabiiy fanlar bilan bog‘lash, ya’ni noan’anaviy energiya manbalari mazmunidagi 
bilim va ko‘nikmalarni fizika ta’limida shakllantirishda fanlar integratsiyasidan foydalanish 
imkoniyatlari o‘rganilgan va tahlil qilingan.
Fizikada energiya manbalarining zamonaviy asoslari o‘rganilganda, albatta, noan’anaviy 
energiya manbalarini o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki inso-niyat turmush tarzini 
va boshqa barcha sohalarni energiya manbalari ta’minotisiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Demak, 
o‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, energetika bu nazariy va amaliy jihatdan bir qancha aniq va tabiiy 
fanlar bilan uzviy bog‘liqdir. masalan, energiya resurslari hamda manbalaridan samarali va 
tejamkor foydalanishda energetika – iqtisodiyot – matematika fanlari integratsiyasi tatbiq etilsa, 
katta ijobiy yutuqlarga erishish mumkin. Asosan, noan’anaviy energiya manbalari to‘g‘risidagi 
fundamental ma’lumotlarni fizika ta’limida shakllantirishda fizika – kimyo – ekologiya fanlari 
integratsiyasidan foydalanish lozim. 
Fizika, kimyo va ekologiya fanlari integratsiyasidan foydalanishni fizika ta’limida noan’anaviy 
energiya manbalari tushunchalarini shakllantirishda bosqichma-bosqich ko‘rib chiqish 
mumkin. Bu fanlar orasidagi bog‘lanishlar, ya’ni noan’anaviy energiya manbalari to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarning fizika o‘qishi jarayonidagi tabiiy fanlar integratsiyasi ifodalangan. Bundan 
ko‘rinib turibdiki, fanlar integratsiyasidan foydalanish mavzuga tegishli ma’lumotlarni to‘liq va 
aniq o‘zlashtirish, bilim hamda ko‘nikmalarga nisbatan to‘liq ega bo‘lish imkoniyatini yaratadi. 
Keltirilgan ma’lumotlarda faqatgina fizika – kimyo – ekologiya fanlaridan foydalaniladi. 
Tabiatdagi har qanday hodisa va jarayonlarni barcha tabiiy fanlar integratsiyasidan foydalanib 
o‘rganish, tadqiq qilish katta samaradorlikka ega. maqolada umumlashgan tushuncha va 
ma’lumotlar keltirilgan bo‘lib, noan’anaviy energiya man - balari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
o‘zlashtirish imkoniyati mavjud. 
Noan’anaviy energiya manbalari to‘g‘risidagi bilim va ko‘nikmalarni fizika ta’limi jarayonida 
shakllantirishda fizika – kimyo – ekologiya fanlari integratsiyasi bo‘yicha quyidagi asosiy 
fundamental tushunchalar ketma-ketligi dars jarayonida tatbiq etiladi: 
1. Noan’anaviy energiya manbalarining fizikaviy asoslari; 
2. Noan’anaviy energiya manbalarining atrof-muhit eko - tizimiga ta’siri nazariy asoslari; 
3. Noan’anaviy energiya manbalarini shakllantirishda kimyoviy usul va metodlar qo‘llanilishi 
texnologiyasi. 
XXI asrda insoniyat misli ko‘rilmagan rivojlanish bosqichiga chiqib oldi. Bu davrda olimlar 
tomonidan juda ko‘p zamonaviy texnik asbob-uskunalar yaratildi. Rivojlanish jadal davom etgani 
sayin, fanlararo integratsiya ham shunchalik kuchayib bormoqda. Endilikda har bir kashfiyotchi 
biror-bir kashfiyot qilishdan oldin uning samarasini, avvalo, fanlar integratsiyasidan foydalanib 
o‘rganib chiqadi. O‘z oldiga quyidagi talablarni qo‘yadi:

---

46