|
Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
Ўзгаришлар даврида таълим тизими ижтимоий жараёнлардан келиб чиққан ҳолда шид-
дат билан ривожланишни тақозо етади. Таълим орқали жамиятда келажакдаги вазифаларни
бажаришга қодир бўлган янги авлод шакллантирилади. Шуни инобатга олган ҳолда таъ-
лим муассасаларининг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш, ёш авлоднинг ҳар томон-
лама пухта билим олиши учун зарур шароитлар, имкониятлар яратиш ва бугунги таълимни
халқаро стандартларга тўла мос келадиган миллий тизимини яратишга алоҳида еътибор
қаратилмоқда. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг "Халқ таъ-
лими тизимида таълим сифатини баҳолаш соҳасидаги халқаро тадқиқотларни ташкил
етиш чора-тадбирлари тўғрисида"ги 2018 йил 8 декабрдаги 997-сонли қарорида, умумтаъ-
лим мактаб ўқувчиларининг ўзлаштириш кўрсаткичларини назорат қилиш ва баҳолашни
халқаро дастурлар асосида амалга ошириш ҳамда таълим сифатини баҳолаш бўйича халқаро
тадқиқотларда иштирок этиш вазифалари белгиланганлиги сўзимизни исботидир.
Ўқиш инсон ҳаётида муҳим аҳамиятга ега. Ўқиш фаолияти бошланғич синфлардан бош-
лаб барча фанларда амалга оширилади, ўқиш - чет тилини ўргатиш воситаси.
Ўқиш нутқ фаолияти турларидан бири бўлганлиги учун ҳам у чет тили ўқитишнинг
еффектив воситаси бўла олади. Масалан: тил материали кўриш сезгилари орқали идрок
етилганда хотирада яхши сақланиши илмий жиҳатдан асосланган. Шунинг учун ҳам
юқори босқичда (8-9-10 синфлар) матнларини ўқиш ўқувчиларнинг луғат бойлигини
ўстириш усулларидан бири ҳисобланади. Чет тилида ўқиш малакаларини ҳосил қилишда ва
ўстиришда ўқишнинг ролини ва унинг ўқув жараёнидаги ўрнини аниқлаб олишимиз керак.
Маълумки чет тили ўргатишда ўқишнинг 2 функцияси мавжуд:
1. Ўқиш - чет тили ўргатишда мақсад ҳисобланади;
2. Ўқиш - чет тили ўргатиш воситаси.
Ўрта мактабда чет тили ўқитишда ўқиш малакаларини ҳосил қилиш амалий мақсадлардан
бири ҳисобланади. Ўқиш малакаларининг даражаси ўқувчини чет тилида ўқишни нутқ
фаолиятининг тури сифатида қўллаш билан ўлчанади. Бу еса ўқиш вақтида китобхон
(ўқувчи) олдига қўйган мақсаддан келиб чиқади. Хўш, юқори синф ўқувчиларининг ўқиш
кўникмасини шакллантиришда уларга мотивация берувчи қандай китоб танлаган маъқул?
Китоб танлаш инглиз тилида ўқиш - жараён сифатида оддий эмас, у биринчи қарашда
кўринади. Биринчидан, китоб дидингизга кўра танланган бўлиши керак, йўқса ўқишда
қийинчиликларга дуч келишингиз мумкин, ёки сизда ушбу фаолият турига барча қизиқиш
йўқотади. Яна бир мезон қачон талаблар даражаси бўлади инглиз тилида ўқиш учун
китоб танлаб. Агар сиз original даражада ёзилган Марk Twain ва Artur Conan Doyle каби
ёзувчиларнинг китобини танлаб ўқисангиз адабий сўз бойлигингиз ривожланади ва
қолаверса, reading кўникмасини шакллантиришда ёрдам беради.
Мамлакатимиз раҳбарининг китоб мутолааси ва китобхонлик маданиятини яхшилаш
тўғрисида куюниб гапираётганликларида ўзига хос чуқур фалсафа бор. Энг аввало, китоб
инсонни ердан кўкка кўтарувчи, унинг маънавий қувватини оширувчи буюк, мўъжизакор
кучдир. Қолаверса, китоб инсониятнинг тарихий хотираси, ўз маънавий-маърифий, илмий
заминини мустаҳкамловчи, келажакни ёрқин кўрсатиб беришга қодир машъала ҳисобланади.
Шунинг учун болаларимизни ёшликдан китобга бўлган муносабатини яъни уни севиб ўқиб
мутолаа қилса уни авайлаб асраса, ҳаётини бир мазмунига айлантирса, китоб дўст, китоб
маслаҳатчи, китоб билимлар макони, эзгу ғоялар фалсафаси эканлигини ҳар бир ўқувчи-
талабалар онгигига сингдира олсакгина унда қўйилган мақсадга эришган бўламиз. Буюк
файласуф олимларимиз китоб мўъжиза, мўъжиза бўлганда ҳам биринчи мўъжиза эканлиги-
ни кўпгина буюк одамлар қайд қилган» деб ёзади. Жумладан, ёзувчи ва драматург C.Цвейг
«Қаердаки китоб бор экан, у ерда одам ўзи билан ўзи узлатда, ўз кўлами доирасида қолиб
кетмайди, у ўтмиш ва бугунги куннинг барча оламшумул ютуқларига, бутун инсониятнинг
фикр ва туйғуларига ошно бўлади», деб ёзади. Ёзувчи ва файласуф Ж.Свифт «Китоблар
ақл фарзандларидир», деса, педагог ва ёзувчи Я.Коменский «Китоблар донишмандликни
ёйиш қуролидир», дейди, файласуф ва тарихчи Ф.Бэкон эса «Китоблар замон тўлқинларида
сузувчи ва ўзининг қимматбаҳо юкини авлодлардан-авлодларга авайлаб элтувчи тафаккур
кемаларидир», деб ёзади. Ана шу тариқа буюк алломалар, донишмандлар ва ёзувчию олим-
лар китобнинг мўъжизага, нурга, тафаккур қуввати ва устунига, мангулик ва маънавият
тимсолига, билим манбаига, содиқ дўстга, давр кўзгусига ўхшатганлар. Энг муҳими, китоб
жаҳолатга қарши маърифат билан курашда енгилмас кучдир.
82
Do'stlaringiz bilan baham: |
