Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Июнь 2021 10-қисм
Тошкент
ШАРҚ МУТАФАККИРЛАРИНИ ИЛМИЙ ПЕДАГОГИК ИЖОДИНИ 
ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АНЪАНАВИЙ ВА ИННОВAЦИОН 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ
Алимханова Нигорахон Амилевна, 
Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, 
“Инглиз тили назарий аспектлари 1” кафедраси ўқитувчиси,
Телф: [phone]
Аннотация: 
Ушбу мақолада шарқ мутафаккирларини илмий педагогик ижодини 
ўқитишни такомиллаштиришнинг анъанавий ва инновaцион технологиялари тўғрисидаги 
илмий фикрлари келтирилган.
Калит сўзлар:
инсон камолоти, қадрият, маънавий қадриятлар, маънавият, технология.
Жаҳоннинг нуфузли олий таълим муассасалари ва илмий-тадқиқот марказларида олиб 
борилаётган изланишлар, Шарқ мутафаккирлари асарларида халқларнинг келиб чиқиши ва 
этнопедагогик хусусиятлари IX-XII асрлар Шарқ мутафаккирлари асарларидаги шахснинг 
маънавий-маърифий фазилатлари ҳақидаги қарашлари, алломаларнинг илмий мероси маз-
муни, жаҳон илм-фан тараққиётига қўшган ҳиссасини ўрганиш асосида таълим тизими-
ни такомиллаштириш вазифалари қўйилмоқда. Шарқ мутафаккирларининг иқтисодий, 
фазовий, математик қарашлари, шахс камолоти ва одоб-ахлоқ масалалари илмий амалий 
аҳамиятга эга. Ушбу тадқиқотларнинг истиқболли йўналишлари сифатида шахс маънавия-
ти, оила ва никоҳ, фарзанд тарбиясига оид ёндашувлари, аждодлар меросига нисбатан ёш-
ларда ҳурмат ҳиссини шакллантириш деб хисоблаш мумкин.
Мамлакатимизда амалга оширилаётган ижтимоий-иқтисодий, модернизациялаш жа-
раёни талаблари асосида таълим-тарбия мазмунининг меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлари, 
моддий-техника базаси ҳамда рақобатбардош кадрларни тарбиявий қадриятлардан фой-
даланиб тайёрлашга шарт- шароитлари яратилди. Шу билан бирга, шарқ мутафаккирла-
ри яратган қадриятлардан олий педагогик таълим жараёнида фойдаланиш технологияла-
рини такомиллаштириш бўйича мақсадли тадқиқотларни амалга ошириш зарурлиги ҳам 
мавжуд. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-февралдаги ПФ-4947 сон-
ли “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси 
тўғрисида”ги фармонида юқори малакали кадрларни тайёрлаш, илмий ва амалий натижа-
лари амалиётга жорий этишнинг самарали механизмларини яратиш, узлуксиз таълим ти-
зимини янада такомиллаштириш ва ривожлантириш таълим соҳасидаги устувор йўналиш 
сифатида белгиланди2. Бу эса ўз навбатида, олий таълим муассассаларида Шарқ мутафак-
кирлари меросини оммалаштириш имкониятини кенгайтиради.
Илмий назарий адабиётлар таҳлили, шарқ мутафаккирлари қолдирган қадриятлар, улар-
нинг қарашлари воситасида талаба-ёшлар маънавиятини шакллантиришда бир қатор педа-
гогик ёндашувларга амал қилиш лозимлигини кўрсатди. Улар қуйидагилар: тарбия жараё-
нида талаба-ёшлар маънавиятини Шарқ мутафаккирлари томонидан яратилган қадриятлар 
асосида шакллантиришга қаратиш; тарбиявий жараёнларни ижтимоий ҳаёт ва касбий 
меҳнат сирларини эгаллаш билан уйғунлаштириш; ҳурмат қилиш; талабаларни маънавий-
маданий юксалтириш жараёнига нисбатан талабчанлик, ҳушёрлик билан ёндашиш; талаба-
ёшларда Шарқ мутафаккирлари томонидан яратилган қадриятлар асосида шакллантиришга 
йўналтирилган таълим-тарбиявий ишларнинг изчиллиги, мунтазамлиги, яхлитлигига эри-
шиш; талабаларда ўзини- ўзи тарбиялаш, сезгирлик, огоҳлик кўникмаларини таркиб топти-
риш ва ҳоказо.
Алломаларнинг таъкидлашича, инсоннинг фаолияти ислом тамойиллари асосида ҳам 
қурилиши лозим. Бу жараёнда оилада ота-она асосий ўрин эгаллайди. Оилада болалар-
ни тўғри тарбиялаш учун ота-оналарнинг уларга бўлган ижобий муносабатлари муҳим 
ҳисобланади. Бу эса ёшларнинг бутун ҳаёти давомида юриш-туриши, турли фаолияти, 
дунёқараши, одоби, ҳис- туйғуси, орзу-интилишларида намоён бўлади.
Шарқ одоби меъёрларига кўра катталар кичикларга, ота-оналар ўз фарзандларига одоб 
ўргатишлари, кичиклар эса катталар кўрсатган йўлдан юришлари, улар айтган гапларга 
риоя қилишлари керак.

---

86