Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

“Suhbat”, “Evristik”, “Aqliy hujum”, “Baliq skleti”, “Nilufar 
gul”
va boshqalar.
Masalan, Mirkarim Osimning 4-sinf “O‘qish” darsligida kiritilgan 
“Kitobga ixlos” 
hikoyasini 
evristik metoddan foydalangan holda o‘rganishni quyidagicha tashkil etish mumkin. Muallif 
hikoyada hayotdagi qiyinchilik, urush davri inson ma’naviyatini sinovdan o‘tkazuvchi bir vosita 
ekanini, shunday qiyin paytlarda ham ilm kishilari kitobdek xazina uchun jonlarini ham qurbon 
qilishga tayyor ekanliklarini buyuk qomusiy olim bobomiz Ibn Sino misolida namoyish eta 
bilgan. Hikoya matnini to‘liq o‘qib chiqish uchun darsning 23-25 daqiqasi sarflanadi. So‘ngra 
asar qahramonlari o‘quvchilar bilan to‘liq tahlil qilinadi. O‘quvchilar badiiy asar qahramonlarini 
tashqaridan kuzatishga emas, ichkaridan tuyishga odatlantirilsalar maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

---

33
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
Adabiy ta’limda induktiv, detektiv metodlarining ham o‘ziga xos o‘rni bor. So‘ngi yillarda 
deduktiv ta’limga e’tibor kuchaydi. Lekin tafakkurning induktiv usullarini shakllantirmay turib 
ta’limda muvaffaqiyatga erishish mumkin emas. Induktiv yoki deduktiv metodlarni qo‘llash 
o‘rganilayotgan o‘quv materialining mantig‘ini ajratishda, ya’ni xususiydan umumiyga yoki 
umumiydan xususiyga o‘tishida ahamiyat kasb etadi. Y.Babanskiy induktiv metodni qo‘llaganda 
o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatining quyidagi ikki varianti mavjudligini ko‘rsatadi: birinchi 
variantda o‘qituvchi avval faktlarni keltiradi, tajribani, ko‘rgazma materialini namoyish etadi, 
topshiriqlarni bajarishni tashkil etadi, o‘quvchilarni asta – sekinlik bilan tushunchalarni aniqlashga, 
qonuniyatlarni o‘zlashtirish va fikrlarni umumlashtirishga olib boradi. O‘quvchilar xususiy faktlarni 
o‘zlashtiradilar, so‘ngra o‘quv xarakteridagi umumlashma xulosalarni chiqaradilar. Ikkinchi 
variantda o‘qituvchi o‘quvchilarning oldiga xususiy jihatlardan umumiy holatlarga yetaklovchi, 
umumiy xulosalarga olib keluvchi muommoli masala qo‘yadi.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib xulosa qiladigan bo‘lsak adabiy ta’lim metodlaridan 
boshlang‘ich ta’limda foydalanish, o‘quvchilar dunyo qarashini kengaytirish, mustaqil fikrlash 
qobiliyatini shakllantirish, o‘quvchi nutqini rivojlantirish, o‘z fikrini erkin ayta olish, umumiy 
fikrlardan xususiy xulosalar chiqara olish ko‘nikmalarini shakllantiradi.