Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Ijodkorlik
– bu sifat jihatidan yangi, original va takrorlanmas biror yangilikni paydo qiluvchi 
faoliyatdir. 
Qobiliyat
– shaxsning individual-psixologik xususiyati bo‘ladi, muayyan faoliyat 
yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli amalga oshirish subyektiv shart-sharoitini ifodalovchi 
individual psixik sifatlar yig‘indisidir.
Qobiliyatlar individual-psixologik xususiyat bo‘lgani sababli, shaxsning boshqa sifatlari va 
xususiyatlariga, ya’ni aql sifatlariga, xotira va xarakter xususiyatlariga, histuyg‘ulariga qarama-
qarshi qo‘yilmaydi, balki ular bilan bir qatorga qo‘yilishi kerak.
Qobiliyat bilimdan farq qiladi. 
Bilim
– bu ilmiy mutolaalar natijasidir, qobiliyat esa insonning 
psixologik va fiziologik tuzilishiga xos bo‘lgan xususiyatdir. Qobiliyat bilim olish uchun zaru-
riy shart-sharoit yaratadi, shu bilan birga, u ma’lum darajada bilim olish mahsulidir. Umumiy 
va maxsus bilimlarni o‘zlashtirish, shuningdek, kasbiy mahoratni egallash jarayonida qobiliyat 
mukammallashib va rivojlanib boradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish deganda bolalarda tabiat-
dan berilgan aqliy kuchlar, sezgilar, ruhiy holatlar biluvchanlik va faoliyat erkinligini rivojlantir-
ish insonda mustaqil fikr yuritib, oldiga maqsad qo‘ya olish hamda ko‘zlangan maqsadiga erish-
ish tushuniladi. Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachisi bolalarda bilishga oid qiziqishlarini 
rivojlantirishga qaratilgan mativatsion qiziqish tomonlariga asosiy e’tiborni qaratish lozim. Ana 
shu bolalar bilan olib boriladigan mashg‘ulotlarning xarakterli xususiyati ular psixikasining ojiz 
tamonlariga passivlik bilan moslashish emas, balki bolalarning maksimal darajada voyaga yeti-
shi uchun ularning aqliy rivojlanishiga aktiv ta’sir ko‘rsatish tizimi bo‘lmog‘i zarur. Tarbiyachi 
ayrim bolalarda o‘zining o‘rtacha ekanligi, qobiliyatsizligi va hatto mukammal emasligi haqida 
paydo bo‘ladigan tasavvurga qarshilik ko‘rsatishi lozim. Ta’lim bunday bolalarning individual 
xususiyatlariga muvofiqlashmaydi, balki 
tarbiyalanuvchining o‘zi tabora tezlashib va murak-
kablashib borayotgan ta’lim tizimiga ko‘proq moslashadi. Shunday ekan maktabgacha tarbiya 
muassasasi tarbiyachisining asosiy vazifasi bolalarning yuqori darajada va har tamonlama rivo-
jlanishini ta’minlaydigan shart-sharoitni aniqlashdan iborat. Bolalarning ijodiy qobiliyatlarini 
shakllantirishning asosiy xususiyatlari quyidagilar hisoblanadi:
– 
bolaning ijodiyotda turli qirralarini namoyish etishi uchun yo‘l ochib berish; 
– 
bolalarda bilishga oid qiziqishlarini rivojlantirishga qaratilgan motivatsion qiziqish tomon-
lariga e’tibor berish;
– jarayonda bolaning o‘zi ham faol ishtirok etadi ya’ni tarbiyalanuvchi tarbiyaning faqat 
obyektigina emas, balki atrofdagi voqealarga ta’sir etuvchi subyekt hamdir.
Bolalarda ijodkorlik – faoliyatning turli holatlarida paydo bo‘ladi. Qiziqish, intilish va bosh-
qalar ijodkorlikning inson ongida eng oliy tarzda paydo bo‘lishidan tortib, to namoyon bo‘lishi-
gacha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga oladi. Yuqorida ta’kidlanganimizdek, har kimning ijodkor-
lik fazilatlarini shakllanishi maktabgacha ta’lim tashkilotidan boshlanadi. Maktabgacha ta’lim 
tashkilotida bolalarda ijodkorlik qobiliyatlarni shakllantirish tarbiyachi-pedagoglarning birinchi 
galdagi vazifasi hisoblanadi. Bolalardagi ijodiy qobiliyatning har qanday kurtaklari ta’lim-tar-
biyadan,faoliyatdan tashqarida kamol topa olmaydi. Bu esa, o‘z navbatida ta’lim-tarbiya jaray-
onida bolalardagi yashirin iste’dodlarni yuzaga chiqarish, kichik maktab yoshidan boshlab o‘z 
faoliyatini namoyon qilishi uchun imkoniyat yaratish, ulardagi ijodkorlik qobiliyatini rivojlantir-
ish kelajakda yuksak salohiyatli, ijtimoiy faol, o‘tkir zehnli, kashfiyotchilik qobiliyatini namoyon 
eta oladigan raqobatbardosh kadrlarni voyaga yetkazish asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.

---

16