Тошкент 2020 Ўбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

C зонд потенциометрнинг Б қўзғалувчан контактига уланган. Бу потенциметрнинг БМ қисмидаги кучланиш вольтметр ёрдамида ўлчанади. Унинг қийматини Б контактни силжитиш орқали ўзгартириш мумкин.

6 - расм
Ишни бажариш тартиби

1. 
   Ваннага В ва Д электродларни ўрнатиб 0,2÷0,5 см қалинликда сув қуйилади.
   

2. 
   Қўзғалувчан контакт Б ни силжитиб V вольтметрда 5 В ли кучланиш ҳосил қилинади.
   
3. 
   Зонд ёрдамида В электрод атрофида потенциали 5 В га тенг бўлган нуқталар қидирилади. (Топилган нуқталар орасидаги масофа 1 см дан ортмаслиги керак). Контакт эгаллаган Б нуқта билан С зонд кўрсатган нуқталарнинг потенциаллари тенг бўлганлиги сабабли шу нуқталарда гальванометрнинг кўрсатиши нолга мос келади, яьни гальванометрдан ўтаётган ток нолга тенг бўлади ( I_G = 0 ). Қайд қилинган нуқталарнинг Х, У ўқларига нисбатан координата қийматлари ёзиб олинади. Бу нуқталарни ихтиёрий масштабда миллиметрли қоғозга тушириб, сўнг уларни бир-бири билан туташтирилса потенциал қиймати 5В га тенг бўлган эквипотенциал сирт чизиғи ҳосил бўлади.
   
4. 
   Б контактни силжитиб вольтметрда 3 В, сўнгра 2 В кучланиш ҳосил қилинади. С зондни силжитиб бу кучланишларга мос келувчи эквипотенциал сиртларнинг чизиқлари аниқланади, яъни 2 ва 3 бандларда бажарилган ишлар такрорланади.
   
5. 
   В электрод ўрнига бошқа шаклдаги электрод ўрнатилиб тажриба (1,2,3,4 пунктлар) такрорланади. Топилган ҳар бир эквипотенциал чизиқ нуқталарининг координатлари қуйидаги жадвалга ёзилади.
   
6. 
   Потенциалнинг камайишига қараб майдон кучланганлигининг йўналиши, ҳамда (14) формула асосида кучланганлик қиймати аниқланади.
   

1-жадвал

Электроднинг шакли		1-чорак		2-чорак		3-чорак		4-чорак
		х	Y	-x	y	-х	-y	x	-y
1

Назорат саволлари
1. Электр майдонни характерловчи физик катталикларни айтинг ва уларнинг
ўлчамини кўрсатинг.
2. Нуқтавий зарядлар учун кучланганлик ва потенциал ифодасини ёзинг.
3. Электр майдон кучланганлиги ва потенциали ўзаро қандай боғланган.
4. Куч чизиқлари ҳамда эквипотенциал чизиқлар мазмунини тушунтиринг.
5. Электросатик майдон куч чизиқларининг эквипотенциал сиртларга
перпендикуляр эканлигининг сабаби нимада.
6. Эквипотенциал чизиқлар электродларнинг шаклига боғлиқ бўладими,
агар боғлиқ бўлса унинг сабабини тушунтиринг.
7. Потенциал майдон деганда нимани тушунасиз?
9 - ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ