Toshkent 2015 Reja: Reja

Tayanch harakat apparati. Skelet suyaklari

• Odamning tayanch-harakat apparati skeletning bir-biri bilan birlashgan suyaklaridan iborat bo’lib, bu suyaklarga ma’lum nuqtalarda muskullar birikkan bo’ladi.
• Skelet suyaklari richaglar kabi ishlaydi. Ular bitishmalarda tayanch nuqtaga ega bo’ladi va muskullarning tortishish kuchi ta’sirida harakatga keltiriladi, tortishish kuchi esa muskullarning qisqarishidan paydo bo’ladi.

• © VIG pr.

• Richaglar.

• Qo’zg’almas aylanish o’qiga ega bo’lgan qattiq jismn richag deb ataladi. O’zaro joylashuviga qarab 2 tur richaglar farqlanadi.
• 1-tur richag. Kuch tayanch nuqtasining ikkala tomoniga qo’yilgan.

• Muvozanat sharti:
• Mn: bosh skeleti 1-umurtqa bilan qo’shilgan joyi.
• R - bosh skeleti og’irlik kuchi
• F - muskullarning tortilish kuchi

• © VIG pr.

• 2-tur richag.

• Kuchlar tayanch nuqtasidan bir tomonga qo’yilgan.
• a) F kuch richagning o’ziga; R kuch tayanch nuqtasining yaqiniga qo’yilgan.

• a > b, shuning uchun F < R ya’ni kuchdan yutiladi, ko’chishdan yutkaziladi. Bunday richag kuch richagi deyiladi. Mn: oyoq barmoqlari uchida turganda.

• © VIG pr.

• 2-tur richag.

• b) F kuch tayanch nuqtasiga R kuchdan ko’ra yaqinroq qo’yilgan.

• a < b, F > R ya’ni ko’chishdan yutiladi, kuchdan yutqaziladi. Bunday richag tezlik richagi deyiladi. Mn: Bilak suyaklari. Tayanch nuqtasi tirsak bo’g’imida turadi.