Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

eksperiment natijalariga asoslanib ish yuritiladi.
Kuzatish deganda, o„rganilayotgan faktoming o„simlikka son va sifat 
jihatdan ta‟sirini kuzatib amalga oshishigacha olib boradi. Ob-havo 
stansiyalarida har kuni havoning harorati va yogMn miqdori kuzatilib hisobga 
olib boriladi.
Sinchkovlik va kuzatuvchanlik tadqiqotchi uchun hos boMgan xususiyat. 
Ilmiy izlanish bilan shug„ullangan tadqiqotchi kuzatish davomida o„simlikda 
kechadigan har bir o„zgarishga to„g„ri baho bera olishi lozim. Vegetatsiya 
davomida o„simlikda kuzatiladigan o„zgarishlarni o„rganishda va baho berishda 
ko„r-ko„rona yondashish yaramaydi. Asosiy e‟tibor o„zgarishlami qayd e‟tishda 
emas, balki uni keltirib chiqargan hodisolarda. Ya‟ni, tadqiqotchi g„o„zaning 
o„sish- rivojlanishi, hosildorligi va sifat ko„rsatkichlaridagi har bir o„zgarishlami 
kuzatuvlar davomida qayd etibgina qolmay, bu o„zgarishlami keltirib chiqargan 
sabablami o„rganishi, “qanday?”, “nima uchun?” degan savollarga javob topishi 
lozim. Kuzatuvlar ichida eng keng tarqalgan va ahamiyatligi “fenologik 
kuzatuvlar” hisoblanadi.
Fenologik kuzatuvlar deganda - ilmiy tadqiqot davomida o„simlikning tashqi 

---

1 0 9
belgilari, ya‟ni vegetativ va generativ organlaridagi o„zgarishlami o„rganishga 
aytiladi. Fenologik kuzatuvlar ma‟lum bir tartibda har oyning dastlabki kunlari 
har bir variantning hisobli maydonidagi maxsus yorliqlar bilan ajratilgan 100 ta 
o„simligida olib boriladi.
Odatda paxtachilikda fenologik kuzatuvlar 4-qatarli delyankalarda 2 va 3 
qatorlardagi , 8 qatorli delyankalarda esa 3,4,5 va 6 qatorlardagi alohida yorliqlar 
bilan ajratilgan o„simliklarda olib boriladi.