Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

-Barglami tasvirga olib barg satxini aniqlash 
Toza oq qog„oz 
olinadi , katakchali bo„lsa yunada yaxshi. Qog„ozni yuzasi 100 sm
2
xisobda qirqib 
olinadi va torozida tortiladi. So„ngra o„simlikdan barglar karkib olinib oq qog„ozga 
qo‟yiladi va extiyotkorlik bilan uni tasviri chizib olinadi. So„ngra barg konturi 
bo„yicha qirqib olinadi va tortiladi. Yuzasi ma‟lum bo„lgan (S=100 sm2) 
qog„ozning vaznini (R) bilgan xolda va yuzasi ma‟lum boMmagan yuzaning 
massasi ma‟lum boMganda (R^ yuza (S i) quyidagi formula yordamida xisoblanadi : 
S_= E 
Si P,
Si = P,_S 
p

---

Masalan , 100 sm
2
qog„ozning vazni 750 mg, Bargning rasmi chizilgan qog„ozning 
vazni 650 mg bo„lsa , barg yuzasi quyidagi proporsiya orqali aniqlanadi : 
lOOsm
2
- 750 mg 
x= 100x650 = 86.6 sm
2
x - 650 mg 
750
-Barg satxini nur sezuvchi fotoqog'ozda aniqlash 
Bargni qog„oz 
ustiga ko„yib , ustiga shisha bostiriladi. So„ngra quyosh yoki kuchli elektr lampa nuri 
tagiga qo‟yiladi. Ma‟lum vaqt ichida bargning rasmi qog„ozga oMib iz 
qoldiradi.Qog„ozga tushgan rasm qaychi yordamida ehtiyot qiiib qirqib olinadi. Sifati 
bir hil boMgan shu hildagi 100 sm 
2
olib , har ikkala qog„oz elektron torozida tortiladi 
va yuqoridagi proporsion formula yordamida barg satxi aniqlanadi.
-Barg satxini Avakiyan usulida aniqlash 
Barg satxini 
aniqlashning eng sodda usullaridan biri A.G.Avakiyan usulida aniqlash xisoblanadi.
A.G.Avakiyan barg satxini aniqlash uchun barg ustiga maxsus rang beruvchi 
parashoklar purkash orqali uning rasmini tushirib , so„ngra qirqib olishni va 
yuqoridagidek tenglama orqali barg satxini aniqlashni taklif etadi..
-Barg satxini nusxometr usulida aniqlash 
G„o„za barg satxini 
F.A.Muminov va A.N.Abdullaevlar taklif etgan nusxametr usuli xind olimi Tnirunf 
Lscary N.C va Maueming “etalon usuli” deb ataluvchi usulga o„xshaydi.
O'simlikdagi har xil yaproqdan shakli bir xil boMgan bir guruxini ajratish va ulami 
shakl jixatdan bir guruxga kiritish mumkin. Andijon -35 g„o„za navining barglari 
asosan besh, uch va kamdan kam hollarda (yosh vaqtida) bir qirrali boMadi. Barglar 
shakli, yirik-maydaligi bilan bir biridan farq qiladi. Bunda g„o„za barglarining satxini 
aniqlash maqsadida pishiq qog'ozdan bargga o„xshash aloxida andozalar , ya‟ni 
nusxalar tayyorlanadi.Nusxaning vazni planimetr bilan aniqlangan har bir nusxametr 
va etalonlar bir-biridan kattaligi bilan farq qiladi. Nusxametrlar shisha tagiga 
qo‟yiladi.So„ngra yulib olingan bir tup g„o„zaning bargi shakli va yirik maydaligi 
bo„yicha nusxametrga solishtirib oMchanadi. Keyin har qaysi guruxdagi barglar soni 
sanalib, satxga ko„paytiriladi. Har bir bargning barg satxi yuzasining yig„ indisini olib, 
har bir tup g„o„zaning jami barglarining satxi aniqlanadi. 
Bir gektar maydondagi g„o„za barglarining umumiy barg satxini 
aniqlash 
uchun 
15 tup o„simliklarning o„rtacha barg yuzasi aniqlanadi. Barg yuzasining o„rtacha 
ko„rsatkichi g„o„za tuplarining qalinligiga ko„paytiriladi. Masalan bir tup g„o„za 
bargining o„rtacha satxi 620 sm , bir gektar maydondagi o„simlik soni 100000 tup 
g„o„za bo'lsa , bir gektar maydondagi umumiy barg satxi 62000000 sm
2
ga (62 ming 
m~)teng boMadi.

---