Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

1 8 7
25-rasm. Oddiy (n=oo) va t- Syudent taqsimlanish ( 
v=l
va v=5) orasidagi nisbat.
 
s
---------------- -----
XX asr boshlaridan matematik statistikada yangi yo'nalishlar ishlab chiqila 
boshlandi, uni kichik tanlamalar statistikasi deb nomlash mumkin. Ekspremental ishlar 
uchun ular orasida 1908 yili ingliz statistik olimi va kimyogari V.Gosset tomonidan taklif 
etilgan t - taqsimlanish usuli nisbatan ko'proq ahamiyatga ega . Bu usul keyinchalik 
Styudent taqsimlanish usuli degan nom oldi (ingliz tilida styudent-student , ya‟ni talaba 
degani, bu V.Gossetning taxallusi).
Tanlamalar o'rtachasini t - Syudent usulida taqsimlanishi quyidagi tenglamada 
aniqlanadi:
Asimmetrik taqsimlanishning sabablari quyidagilardan iborat boMadi : 
1.
Unga nomutonosib ravishda ko„p (yoki kam) variant-iaming 
nomoyondalari ulaming ko„p yoki kam -ahamiyati bilan kirib , tanlamalar 
noto„g„ri olinganda, 
2.
0
„zgarib (tebranib) turuvchi belgilarni o'rtacha ahamiyati u yoki bu 
tomonga siljishida muayyan omillarning ta‟siri. 
Qandaydir sobablar nisbatan tez-tez o„rta va so„ngi belgi!nr paydo 
bo'lishiga imkoniyat yaratsa kengaygan asosli piramida ko'rinishige. ega boMgan 
ijobiy ekstensiv taqsimlanish nomini oladi,
ulaming markazida vertikal emas , 
balki tushish va variatsion egri ikki qiyalik boMsa 
salbiy ekstensiv taqsimlanish
boMadi. 
Ko„p kiyalik va ikki kiyali egriliklar ko„p xollarda tanlamalarga bir necha 
to'plamlaming har xil o„rtachalarga ega boMgan nomoyanlalari tushganligini 
ko„rsatadi. Masalan, urugMar aralashmasi ekilgan, yer maydonining turli 
qismlarida tuproq unumdorligi bo„yicha tafavui mavjud va x.k. Irsiy ishlarda ikki 
kiyali va ko„p kiyali egrilikJar yangi xususiyatlarga ega ob‟ektlar yoki belgilar 
vujudga kelganini va qoMlanilayotgan omilning natijasini ko„rsatadi. 
Oddiy taqsimlanish -amaliyotda nisbatan ko„proq tasodifiy kattaliklar, 
ya‟ni ulaming ahamiyatini oldindan aytib boMmay-digan kattaliklar taqsimlanish 
qonuni bilan oMkaziladigan ekspremental ishlar uchraydi. Uning asosiy xususiyati 
u eng etuk qonun hisoblanadi, unga boshqa taqsimlanishlar yaqinlashib boradi.