Тошкент – кимё технология институти Ноорганик моддалар кимёвий технологияси

ABSORBSIYA,
Gaz hamda bug’-gaz aralashmalaridagi bir yoki bir necha komponentlarning suyuqlikda tanlab yutilish jarayoni absorbsiya deyiladi. Yutilayotgan gaz absorbtiv, yutuvchi suyuqlik absorbent deyiladi. Absortiv bilan absorbentning o’zaro ta’siriga ko’ra absorbsiya jarayoni ikki xil bo’ladi: fizik absobsiya va kimyoviy absorbsiya ( xemosorbsiya). Fizik absorbsiyada yutilgan gaz bilan adsorbent o’zaro bir biri bilan kimyoviy birikmaydi. Agar yutilayotgan gaz absorbent bilan o’zaro birikib, kimyoviy birikma hosil qilsa, xemosorbsiya deyiladi.
Fizik absorbsiya ko’pincha qaytar jarayondir, ya’ni suyuqlikka yutilgan gazni ajratib olish mumkin bo’ladi, bu xol desorbsiya deyiladi. Absorbsiya bilan desorbsiya jarayonlarini uzluksiz olib boorish natijasida yutilgan gazni toza xolda ajratib olish va yutuvchi absorbentni bir necha marta qayta ishlatish imkoni tug’iladi. Absorbtiv va absorbent arzon va ikkilamchi maxsulot bo’lgani uchun, ular absorbsiya jarayonidan keyin ko’pincha ishlatilmaydi ( masalan, gazlarni tozalanganda ).
Sanoatda absorsiya jarayoni turli maqsadlarda qo’llaniladi: 1) gaz aralashmalaridan qimmatbaxo aralashmalarni ( masalan, krekinlangan gazlardan yoki metan pirolizidan atsetelenni; koks gazi aralashmalaridan ammiyak, benzolni; neftni qayta ishlash natijasida xosil bo’lgan gaz aralashmalaridan xar xil uglevodorod va shu kabilarni ) ajratib olishda; 2) komponentlarni xar xil zaxarli moddalardan tozalash uchun ( mineral og’itlarni olishda xosil bo’lgan gaz aralashmalarini ftor birikmalardan, ammiyak sintez qilganda azod-vodorod aralashmalarini CO va CO2 oksidlardan tozalashda ); 3) tayyor maxsulotlar ( masal, xlorid va sulfat kislotalari, ammiyakli suv ) olishda va xokazo.
Xar bir konkret sharoit uchun tegishli absorbent tanlab olinadi; bunda yutilishi lozim bo’lgan komponentning absorbentdagi eruvchanligi xisobga olinadi.
Tajriba yo’li bilan aniqlanganki, absorbsiya jarayonida xar doim issiqlik ajralib chiqishi yuz beradi.
Gazlarni suyuq xolatdagi absorbentlardagi eruvchanligi quydagi omillarga bog’liq bo’ladi: 1)gaz va suyuq fazalarning fizikaviy va kimyoviy xossalari; 2)temperature; 3) gazning aralashmadagi bosmi.