Toshboyeva Gulmira

Payg‘ambarimiz muhammad alayhissalomning 600-yillardagi hayotlaridan avval ham arab savdogarlarining hindiston bilan aloqalari bor edi. Savdogarlar ziravor, oltin va afrika mahsulotlarini sotish uchun hindistonning g‘arbiy sohillariga muntazam ravishda borib turishgan. Tabiiyki, arablar islomni qabul qilgach, o‘zlarining yangi dinini hindiston sohillariga ham olib kelishdi. Hindistondagi birinchi masjid – “chereman” masjidi 629 yilda, ya’ni payg‘ambarimiz alayhissalom hali hayotlik paytlaridayoq barpo keralada etilgan. Uni hindistonning ilk musulmon kishisi cheraman perumal bxaskala ravi varma qurdirgan. Arablar va hindlar o‘rtasida oldi-sotdi ishlari davom etgani sayin hindistonning sohil bo‘ylaridagi shahar va qishloqlarida islom dini keng yoyila boshladi.

Islom dini jahon dinlari ichida eng yosh dindir. E’tiqod qiluvchilari soni jihatidan esa hristianlikdan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Hozirda islom diniga e’tiqod qiluvchilar soni qariyib 1 milliard 200 million kishini tashkil etadi. Yil sayin bu dinga e’tiqod qiluvchilar soni ortib bormoqda.

Islom dini VII asrning boshlarida arabiston yarim orolida (hozirgi saudiya arabistonida) paydo bo’lgan. Islom- arabcha so’z bo’lib, mazmuni bo’ysunish, itoat etish, o’zini olloh irodasiga topshirishni bildiradi. Islom diniga e’tiqod qiluvchilar arabcha “muslim”- “islomni qabul qilgan”, “itoatli”, “sadoqatli” demakdir. Ko’pligi “musulmon” deb ataladi. Bu so’z hozir o’zbeklarda – musulmon, qirg’iz va qozoqlarda – musulmon, ukraina va rossiyada – basurman nomi bilan ataladi.

Bu davrda islomning paydo bo’lishi uchun g’oyaviy muhit ham yetilib borayotgan edi. Chunonchi haniflar – chinakam e’tiqod qiluvchilar, haqiqat izlovchilar diniy harakati bunga yaqqol misol bo’la oladi. Haniflar arab qabilalarini birlashitirish jarayonining g’oyaviy ifodachisi edilar. Ular yakka hudoga ishonishini va ko’p hudolikka e’tiqod qilishdan voz kechishni targ’ib qilardilar. Haniflar o’z targ’ibotlarida arablarni og’ir ahvoldan qutqarish uchun haloskorning kelishi yaqinlashib qolganligi haqida habar tarqatib, uni sabr bilan kutib turish lozimligini uqtirardilar.