To`rtqutblik tavsifi. Aktiv va passiv to`rtqutbliklar. To`rtqutblik doimiy;arini aniqlash

TO`RTQUTBLIKLAR
Reja:

1. 
   To`rtqutblik tavsifi.
   
2. 
   Aktiv va passiv to`rtqutbliklar.
   
3. 
   To`rtqutblik doimiy;arini aniqlash.
   

Qoida bo`yicha generator va ist`emolchi bir-birlari bilan doimo oraliq zvenolar orqali tutashadi. Bu zvenolarga tarmoq sig`imi, o`lchov asboblari, reostatlar va h. k. lar kiradi. Zanjirdagi tokni rostlash uchun sxemaga reostat ham kiritilishi mumkin. Shunday qilib, bu oraliq zveno murakkab zanjir hosil qilish mumkin, bunday oraliq zvenoni manbaga ulanadigan qismlarini kirish qismlari deb ataymiz va 1-1 deb belgilaymiz iste`molchi ulanadigan qismlarini esa chiqish qismlari deb atab ularni 2-2 bilan belgilaymiz.

Demak bunday ikkita kirish va okkita chiqish qismlarga ega bo`lgan oraliq zvenoni to`rtutblilik deb ataymiz. Mabodo to`rtqutblilik manbasiz bo`lsa u passiv to`rtqutblilik deb ataladi.
Xohlaganda qarshilikka ega bo`lgan har qanday murakkab to`rt qutblilik unga ekvivolent bo`lgan va yulduz simon (T ko`rinishidagi sxemali) yoki uchburchak simon (P ko`rinishidagi sxemali) ulangan qarshiliklar bilan almashtirilishi mumkin (2-rasm).
 

a) T ko`rinishidagi sxema. b) P ko`rinishidagi sxema.

To`rt qutblilik doimiyligi. To`rt qutblilikni kirish qismlariga beriladigan kuchlanish _{ } va tok _{ }ni, chiqish qismlaridagi kuchlanish _{ }va tok _{ }ga bog`liqligi uni tenglamasiga deb aytiladi.
T ko`rinishidagi sxema uchun:
<sub> 


 </sub>

Belgilaymiz:

_{     } va _{ }

Natijada to`rt qutblilik tenglamasini olamiz:

_{ 
 }
P ko`rinishli sxema uchun:
<sub> 
 </sub>
Belgilaymiz:
<sub>       </sub>
Natijada o`xshash tenglama olamiz:
_{ 
 }
A, B, C, D-to`rt qutblilikni o`zgarmaslari deyladi. A va D o`lchamsiz sonlar; B-qarshilik o`lchovida, C-o`tkazuvchanlik.
To`rt qutblilik o`zgarmaslari bir-birlari bilan quyidagiga bog`langan.
AD-BC = 1
Mabodo to`rt qutblilikni kirish va chiqish qismlari o`zaro almashtirib qo`yilsa quyidagi tenglama hosil bo`ladi;
_{ 
 }
Yani A va D lar almashtiriladi.
Mabodo kirish va chiqish qismlari almashtirib ulanganda kirish va chiqishdagi kuchlanish va toklar o`zgarmay qolsa bunday to`rt qutblilik simmetrik to`rt qutblilik deb ataladi.
Simmetrik to`rt qutblilikda A=D bo`ladi.