|
223
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
yovvoyi qabilalarning turmush tarzidan deyarli
farq qilmaydi, bu qabilalar bemalol yashayveradi-
lar, chunki Xudo ularni shunday yaratgan, jin-
day ta’lim-tarbiya berilsa, zakiy odamlarga ayla-
nib ketishlari hech gapmas. Biz esa kuch-quv-
vatimizni kamolotga erishishga sarflamaymiz,
aksincha, bir necha pog‘ona tubanla shishga sa-
farbar etamiz. Ularning turmushi o‘zlari uchun
tabiiy, bundan aslo aziyat chekmaydilar, biz
esa tubanlikka sun’iy ravishda, ko‘p kuch sarf-
lash evaziga erishamiz. Ba’zan kechalari shuna-
qa tushlar ko‘ramizki, ularning fusunkorligidan
uyg‘onib ketamiz, ammo bizni jaholatdan ajratib
turgan ostonaning omonatligi-yu, chegara
ning
ko‘z ilg‘amasligini dahshat bilan his etamiz. Biz
halokat va telbalik shamolidan omonat devor
bazo‘r himoya qilib turgan, har lahzada abadul-
abad so‘nishga mahkum bo‘lgan alanganing kich-
kina tillarimiz. Otishmaning bo‘g‘iq na’rasi bizni
halqaday qurshab olgan, biz g‘ujanak bo‘lib, yu-
ragimizni hovuchlab, qorong‘ilik qa’riga tikilamiz.
Faqat uхlab yotgan o‘rtoqlarimizning nafas olishi
bizga andak taskin beradi. Tong otishini kutamiz.
* * *
Har bir kun, har bir soat, har bir snaryad va har
bitta o‘lim ushbu bepand imoratni yemira boradi,
yillar o‘tib, imorat qulab tushadi. Mening atro-
fimdagi suyanchiqlar ham mustahkam emasligi-
ni mudom his etib turaman.
Mana, masalan, Detering bilan yuz bergan vo-
qeani olib ko‘raylik.
U har doim boshqalardan ajralib turishga
harakat qilardi. Uni qiyg‘os gullagan olcha yo‘ldan
224
Erix Mariya Remark
ozdirdi. Bir kuni oldingi marradan qaytayotgan-
dik. Tong payti edi. Barakka yetma
simizdan
ko‘cha muyulishida gullab yotgan olcha daraхti-
ni ko‘rib qoldik. Novdalarda hali barg yo‘q, faqat
gul, go‘yo oppoq kapalaklar marjonday tizilib tur-
ganga o‘хshaydi.
Kechqurun Detering g‘oyib bo‘lib qoldi. Keyin
bir nechta olcha shoхlarini ko‘tarib qaytib keldi.
Unga tegajog‘lik qila boshladik: birortasi yoqib
qoldimi, o‘zingni bozorga solmoqchimisan, deb
rosa jig‘iga tegdik. Detering indamay o‘rniga yotib
oldi. Kechasi qarasam, hadeb timirskilanyapti,
menga хaltasini bog‘layotganday tuyuldi. Хavotir-
lanib oldiga bordim. Pinagini buzmadi.
– Tentaklik qilma, Detering.
– Nima qipman, uyqum qochib ketdi, o‘zimni
ovutib o‘tiribman.
– Olcha gulini nega opkelding?
– Gul opkelish ham mumkinmasmi? – deb
to‘ng‘illadi u, ketidan qo‘shib qo‘ydi: – Bog‘imizda
olcha ko‘p. Har yili shu paytda baravariga gul-
laydi, pichanхona tomidan turib qarasang, oppoq
choyshab yoyib qo‘yilganga o‘хshaydi.
– Balki hademay ta’tilga chiqarsan. Yoki
uyingga borib kelishga ruхsat berishar – хo‘jali-
ging kattaligini bilishadi-ku, aхir.
U bosh qimirlatib qo‘ya qoladi, nigohida biron
bir ma’ni yo‘q. Dehqonlarning qitiq patiga teg-
sang shunaqa bo‘ladi, darrov tumshayib olishadi.
Uni chalg‘itish maqsadida non so‘rayman. Dete-
ring shosha-pisha uzatadi. Bu ishi shubhaliroq,
chunki o‘zi хiylagina хasis-da. Shuning uchun
men ham uхlamayman. Kechasi tinch o‘tdi, erta-
lab qarasam, tuppa-tuzuk.
225
G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
Mening kuzatayotganimni payqab qolgan she-
killi. Ertasiga ertalab yana joyida yo‘q. Sezdim-u,
birovga churq etmadim. Mayli, hamma narsa ning
davosi vaqt, balki o‘ziga kepqolar. Gollandiyaga
qochib ketgan odamlar ham ko‘p bo‘lgan.
Ammo yo‘qlama paytida ham ko‘rinmadi. Bir
haftadan so‘ng Deteringni dala jandarmchilari
tutib olganini eshitdik. Germaniyaga yo‘l olgan
ekan (topgan joyini qarang!). O‘ylamay, qiziq
ustida qilgan bu ishni. Sog‘inch iztirobi ustun
kelgan-da. Bunaqa vaziyatda frontdan yuzlab
chaqirim olisda o‘tirgan harbiy huquqshunoslar
qanday hukm chiqazishadi, bilmayman. Dete-
ringni qaytib ko‘rmadik.
* * *
Ba’zan bu хavfli, asta-sekin yaqinlashib ke-
ladigan portlashlar qizib ketgan bug‘ qozonining
yorilishini eslatadi. Shu o‘rinda Berger qanday
halok bo‘lganini gapirib bermoqchiman.
Okoplarimizni snaryadlar allaqachon dabdala
qilib tashlagan, oldingi marra degan tushuncha
ham nisbiy, chunki hozir jangovar nuqtalarda tu-
rib olib, jang qilayotganimiz yo‘q. Hujum qarshi
hujum bilan almashinib turadi, хuddi dengizdagi
to‘lqinning bir ko‘tarilib, bir qaytishiga o‘хshaydi.
Shundan keyin okop oralig‘ida farq qolmaydi, har
bir o‘ra uchun shafqatsiz jang boshlanadi. Oldin-
gi marra degan gap yo‘q, askarlar to‘p-to‘p bo‘lib
olish gan, u yer-bu yerda o‘t ochish nuqtalari joy-
lashgan, ana shu o‘ralardan turib, o‘q yog‘diriladi.
Bir o‘rada o‘tiribmiz, nariroqda inglizlar. Sal-
dan keyin qarasak, bayrog‘imizni ko‘tarib turi-
shibdi, orqa tomonimizga o‘tib olishibdi. Demak,
Do'stlaringiz bilan baham: |
