To‘rt yuz yillik teorema (Ferma teoremasi haqida)

---

29.02.2016 12:21 

Muzaffar Qosimov 

Ma'lumotnomalar 

- 

Matematika

To‘rt yuz yillik teorema (Ferma teoremasi haqida)

Maqola Reytingi:

 / 19 

Juda yomon!

A'lo! 

BAHOLASH!

To‘rt yuz yillik teorema (Ferma teoremasi haqida)

Pifagor  uchligi,  ya'ni,  x

2

+y

2

=z

2

  shartni  qanoatlantiruvchi  x,  y  va  z  butun  sonlardan  iborat

uchliklar cheksiz ko‘pdir. Misol keltirish uchun uzoqqa borish shart emas:

3

2

+4

2

=5

2

Ko‘pchilik  mutaxassislarning  fikricha,  ushbu  nisbatni  eng  qadimgi  Misrliklar  ham  yaxshi

bilishgan va amalda keng qo‘llashgan.

Ferma  1630-yilda  Diofantning 

"Arifmetika"  kitobni  o‘qib  chiqadi  va  kitob  hoshiyasida

quyidagicha qayd qoldiradi: 

"bu kabi ifoda qolgan barcha daraja ko‘rsatkichlari, ya'ni,

x

3

+y

3

=z

3

x

4

+y

4

=z

4

x

5

+y

5

=z

5

va ho kazolar uchun butun yechimlarga ega bo‘lmaydi. Kubni boshqa ikkita kublarning yig‘indisi tarzida tasavvur qilib bo‘lmaydi. To‘rtinchi,

beshinchi, va boshqa istalgan darajani ham bunday tasavvur qilishning iloji yo‘q

".

Ferma o‘z qaydlarini o‘zi o‘qiyotgan kitobning hoshiyasiga yozishga odatlangandi. Ferma yuqoridagi fikri uchun ajoyib isbot ham

keltirib chiqargan. Biroq uning isbotini yozib ifodalashi uchun kitob sahifalaridagi hoshiyalar juda torlik qilgan. Fermaning mashhur

teoremasi algebra tilida quyidagicha yangraydi:

"Agar x, y, z   bo‘lsa va x, y, z nolga teng bo‘lmasa, unda, n>2 holat uchun x

n

+y

n

=z

n

 tenglama yechimga ega bo‘lmaydi

".

Ferma ushbu fikrni ilmiy taxmin, ya'ni, gipoteza tarzida shakllantirib, ommaga e'lon qilganidan keyingi 400 yil mobaynida, uning haq yoki

nohaq  ekanligi  haqidagi  savolga  hech  kim  javob  bera  olmagan.  Shuningdek:  Ferma  gipotezasi  aslida  teoremami?  Ya'ni,  uning  isboti

mavjudmi? - kabi savollar ham ochiq qolayotgan edi. Basharti, bu aslida teorema bo‘lsa, unda Ferma o‘zining "ajoyib isboti"ning qayerida

yanglishgan? Sayyoraning Fermadan keyin yashab o‘tgan eng o‘tkir zehnli matematiklari ham qattiq urinib, lekin yechim topa olmagan

teoremasini Fermaning o‘zi o‘sha vaqtdayoq isbotlab qo‘ygan bo‘lishi ehtimoli katta.

To‘rt  asrlik  mulohaza-yu  mushohadalarga  faqat  1995-yilga  kelibgina  chek  qo‘yildi.  7  yillik  mashaqqatli  izlanishlardan  so‘ng  Angliyalik

matematik olim Jon Endryu Uayls buyuk Ferma teoremasini isbotlashga muvaffaq bo‘lgan. Bunda u sonlar nazariyasiga oid yangi va

o‘ta  murakkab  matematik  uslublarni  qo‘llab  maqsadga  erishgan.  U  o‘z  isbotida  elliptik  egri  chiziqlar  va  modulyar  shakllar  orasidagi

bog‘liqlkka asoslanadi. Unda Uayls, Germaniyalik matematik Gerxard Frayning, Ferma teoremasi aslida Taniyama-Simura gipotezasidan

kelib  chiquvchi  xulosa  ekanligi  haqidagi  fikriga  tayanadi.  Endryu  Uaylsning  Ferma  teoremasining  isboti  haqidagi  uch  qismdan  iborat

ma'ruzasi 1995-yilning 23-iyun sanasida Kembrijda muallifning o‘zi tomonidan o‘qilgan. Keyinroq esa, isbotning to‘liq matni berilgan 130

sahifadan iborat ilmiy maqola olim o‘zi ishlaydigan Prinston universitetida nashr qilinuvchi mashhur 

"Matematika solnomalari" ("Annals

of mathematics

") jurnalida e'lon qilingan.

---

Yangilаndi: 11.04.2019 10:14

Buyuk Ferma teoremasini isbotlagan matematik Endryu Uayls

Bizni ijtimoiy tarmoqlarda ham kuzatib boring:

Feysbukda: 

https://www.facebook.com/Orbita.Uz/

Tvitterda: 

@OrbitaUz

Google+ : 

https://plus.google.com/104225891102513041205/posts/

Telegramdagi kanalimiz: 

https://telegram.me/OrbitaUz

< avvаlgi

 

kеyingi >

 

Bir kishiga bu yoqdi. Do‘stlaringiz nimani yoqtirishini ko‘rish uchun 

Ro‘yxatdan

o‘tish

Yoqdi