Topshiriqlar Ligerlangan po‘latlarga qo‘shiladigan elementlarni yozing va ularning muhim xususiyatlarini keltiring

Laboratoriya ishi №1
Topshiriqlar
Ligerlangan po‘latlarga qo‘shiladigan elementlarni yozing va ularning muhim xususiyatlarini keltiring.
Легирланган асбобсозлик пўлатлари. Бу пўлатлар углеродли асбобсозлик пўлатларидан таркибида легирловчи элементлар(Cг;Wi,Ti,V ва ,бошқ.) борлиги билан фарқланади. Легирланган пўлатлар (9ХС, ХВГ ХВ5б ХГ...) тоблаб бўшатилгандан кейин (НRC=61-64), қаттиқликга эга бўлиб, элатиклигиуглеродли пўлатларга нисбатан ангча юқори бўлади. Бу материаллардан тайёрланган кескич иш жараёнида 250-400 С гача қизигандагина кесувчанлик хусусиятини йўқотади. Шу сабали бундай кескич асбоблар(метчиклар, пармалар, разверткалар) углеродли асбобсозлик пўлатладан ясалган кескичларга нисбатан 1,2 – 1,4 маротаба юқори тезлик билан ишлаш имкониятини беради.


12XN3A – ligerlangan po‘latni tarkibini yoyib yozing.

12XN3A –xrom-nikelli po’lat, 0,12 % uglerod, 1 % ga yaqin xrom, 3 % nikell. N-nikell, X-xrom.

Metallokeramik qattiq qotishmalarning tarkibi va ishlatilishi haqida ma’lumot bering.
Металлокерамик қаттиқ қотишмалар. Бу қотишмаларнинг бир карбидлиси 1920 йилларда, икки карбидлиси 1930 йилларда яратилган бўлиб, ҳозирда бундай кескичлар саноатда ишлатилаётган куескичларнинг қарийб 80-85 % ташкил этади. Қаттиқ қотишмалар таркибига кирувчи компонантларнинг эриш ҳароратини юқорилиги ва уларнинг берган карбидларнинг қаттиқлиги ҳисобига қотишманинг қаттиқлиги HRC=87 – 98 оралиғида бўлади. Қаттиқ қотишмалар кукунли металлургия усули билан тайёрланиб унинг таркиби вольфрам карбиди (WC), титан карбиди (TiC), ва боғловчи сифатида кобальт(Co) компонентлапридан иборатдир.
Қаттиқ қотишмалар юқори зичликка (9.5 – 15.1), юқори ҳарорат таъсирида ҳам ишқаланиб ейилишга чидамли бўлиши билан биргаликда иссиқлик сиғими тезкесар пўлатга нисбатан 2.0-2.5 маротаба кам, иссиқлик ўтказувчанлиги эса юқоридир. Кескич асбоблар тайёрлаш учун қуйидаги қаттиқ қотишмалардан фойдаланилади:
1). Бир карбидли – вольфрамкобальтли қотишмалар. Бу қотишма асосан вольфрам карбидидан иборат бўлиб, кобальт ёрдамида қовиштирилади. Бу гуруҳга кирувчи қотишмаларнинг қуйидаги русумлари мавжуддир: ВК2,ВК3, ВК4, ВК6, ВК6М, ВК8, ВК8В.
2). Икки карбидли – вольфрамтитанкобальтли қотишмалар. Бу қотишма такибини вольфрам ва титан карбидлари ташкил этиб, ўзаро кобальт билан боғлангандир.Бу гуруҳ қотишмаларига Т5К10, Т14К8, Т15К6, Т30К4, Т5К12В русумлари киради.
3). Уч карбидли – титан отантал вольфрам кобальтли қотишмалар. Бу қотишма титан карбидли, тантал карбидли қаттиқ аралашмасидан тайёрланиб, вольфрам карбиди билан тўйинтирилади. Кобальт эса боғловчи вазифасини ўтайди.


VK8 – rusumli qotishmaning ishlatilish sohalarini yozing.

VK8-zarb va tebranishlarga yaxshi bardosh beradi. Cho’yan va metalmas materiallarni katta qalinligida (t), surish qiymati (S), homaki va yarim nafis yo’nishda, qobiqli, qirindi kesimi o’zgaruvchi sharoitlarda, uzlikli, zarbli ishlovlarda ishlatiladi.

Rezba keskichlari ichki va tashqi rezba yo‘nish jarayonidagi farqlarini izohlang.



Резба қирқувчи асбоблар ички резба қирқувчи асбоб—метчикларга ва ташқи резба қирқувчи асбоб плашкаларга бўлинади.
Метчикларда учта ёки тўртта ариқча 6 бўлиб, улар орқали қирқиш вақтида ҳосил бўлган қиринди чиқиб кетади. Ариқчаларнинг четлари кесувчи тиғлар 7 дан иборат бўлиб, улар резба қирқиш учун хизмат қилади.
Метчиклар У10А, У12А ва 9Х, 9ХС маркали углеродли ва легирланган асбобсозлик пўлатларидан тайёрланади. Қирқувчи қисми 2 конуссимон шаклда бўлиб, метчик тешикка кира борган сари ундаги кесувчи тиғлар кетма-кет винтавий чизиқ—резба изларини ҳосил қилиб уни чуқурлаштира боради. Калибрловчи қисми 3 eса резбаларни тозалаб, аниқ шакл ва ўлчамга келтиради.
Бирор ўлчамдаги резба қирқиш учун мўлжалланган метчиклар комплектида иккита ёки учта метчик бўлиб, уларнинг ишлатиш кетма кетлиги қуйруқларига чизилган чизиқлар орқали аниқланади (62-расм, ИВ). Чизиқлар сони метчик номерини ифодалайди. Биринчи навбатда битта чизиқли метчик билан резба қирқилади. Бу билан маълум чуқурликдаги хомаки резба очилади. Сўнгра иккинчи метчик билан ўртача резба қирқилиб, учинчиси билан аниқ резба ҳосил қилинади.



Плашка (лерка)лар ташқи резба қирқувчи асбоб бўлиб, улар билан болт, винт, Шпулкаларга резба қирқилади. Плашкалар яхлитки кесик ҳалқалардан иборат. Унинг ичига қирқувчи ва калибрловчи қисмлардан иборат винцимон резба тиғ ҳосил қилинган. Сиртларга резба чиқаришда уларъшу деталга бураб кийгизилади.
Слесарлик ишларида юмалоқ шаклдаги ва сурилма плашкалар ишлатилади. Сурилма-плашкалар (64, Л-расм) иккита тўғри тўрт бурчаклик призмадан иборат бўлиб, уларнинг четлари тутқич (клупп) (64, В- расм) рамкасида суриш имконини берадиган ёъналтирувчи ариқчалар 4 дан иборат.