Topshiriqlar 1

Namangan Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo yoʻnalishi KM-21-18 guruh talabasi Murodaliyeva Madinabonuning kolloid kimyo fanidan topshiriq javoblari
TOPSHIRIQLAR

1. Kolloid sistemalarning molekulyar – kinetik xossalari.

2. Diffuziya jarayoni qanday yuzaga keladi.

3. Diffuziyalanish tezligi va zarracha o‘lchamligi orasida qanday bog‘liqlik bor, Fikning I qonuni.

4. Fikning II qonunini.

5. Nima sababdan suyuqlikka gul changi tushirilsa u to‘xtovsiz harakatda bo‘ladi?

6.Eynshteyn tenglamasi.

7.Eynshteyn-Smoluxovskiy tenglamasi.

8.Sedimentatsiya xodisasi nima?

9.Suspenziyadagi dispers faza zarrachalarining o‘lchami qanday aniqlanishi mumkin?

10. Nima sababdan kolloid eritmalarda osmotik bosim chin va real eritmalarning osmotik bosimidan kam bo‘ladi?

JAVOBLAR 5-6 mavzu uchun

1. Kolloid sistemalarning molekulyar-kinetik xossalaridan eng muhimlari - kolloid zarrachalarining diffuziyalanishi, Broun harakati, kolloid eritmalarning osmotik bosimi va sedimentatsiya xodisalaridir.

2. Kolloid eritmalardagi zarrachalarning o‘lchami, xajmi va massasi chin eritmadagi zarrachalarining xajmi va massasidan bir necha barobar katta bo‘ladi. Shu sababli kolloid zarrachalarning diffuziyalanish tezligi chin eritmadagi zarrachalarga nisbatan bir necha marta kichik bo‘ladi.

3. Diffuziya tezligi Fik qonuniga muvofiq, eritmaning bir-biridan dx oraliqda turgan ikkita nuqtasidagi kontsentratsiyalar ayirmasi dc bo‘lsa, eritmaning katta kontsentratsiyali qismidan kichik kontsentratsiyali joyiga q yuza orqali t cekundda o‘tadigan modda miqdorini hisoblab topishga imkon beradi, dm = -D·q(dc/dx)·dt

dc/dx - kichik diffuziya yo‘li (dx) da kontsentratsiyaning kamayishi bo‘lib, u kontsentratsiya gradienti deb nomlanadi; C1-C2=dC; C1 - C2 = dС; dt – vaqt; D - gradient birga teng bo‘lganda vaqt birligida (1sek) yuza birligi (1cm2) orqali o‘tgan modda miqdorini ko‘rsatadi va diffuziya koeffitsienti deb ataladi.

4. Agar diffuziya jarayonida kontsentratsiya o‘zgargan sari gradient dc/dx ham o‘zgarsa, u holda kontsentratsiyaning vaqt bo‘yicha o‘zgarishi asosida topiladi: dc/dt=D·(d2c/dx2)

5. 1827-yilda ingliz olimi botanigi R.Broun mikroskop orqali suyuqlikka tushirilgan gul changini to‘xtovsiz va tartibsiz harakatda ekanligini kuzatdi. Shuning uchun bu harakat olimning sharafiga Broun harkati deb nomlandi. Keyinchalik Broun bu hodisani boshqa xilma-xil moddalarda kuzatib, bu harakat moddaning tabiatiga bog‘liq bo‘lmasdan, balki haroratga, zarrachaning katta-kichikligiga hamda suyuqlikning qovushoqligiga bog‘liqligini aniqladi. Ammo, Broun harakatining sababi nimada ekanligi uzoq vaqtgacha aniqlanmay qolindi. Keyinchalik gazlar kinetik nazariyasining rivojlanishi tufayli bu harakatning sabablarini aniqlash mumkin bo‘ldi. Bu nazariyaga muvofiq, suyuqlik molekulalari hamma vaqt harakatda bo‘ladi, ular suyuqlikka tushirilgan zarrachaga kelib uriladi va uni xar tomonga siljitadi. Bundan kelib chiqadiki, Broun harakati suyuqlik molekulalarining issiqlik harakatidan yuzaga keladi.

6. Eynshteyn Broun harakatiga gaz qonunlarini qo‘llab, zarrachaning Dt vaqt ichida o‘rtacha siljishining kvadrat qiymatini aniqlash formulasini topdi: Δx2=2D·Δt

bunda D - erigan moddaning diffuziya koeffitsienti bo‘lib, quyidagi formula bilan topilishi yuqorida aytib o‘tildi:D=kT/6πrη,

N - Avagadro soni,R - gaz konstanta,T – absolyut temperatura

h - suyuqlik qovushoqligi,r - zarracha radiusi.

7. Agar Eynshteyn tenglamasiga (Δx2=2D·Δt) D -ning qiymatini qo‘ysak: Δx2=(1/3)·(RT/ Nπrη)·Δt kelib chiqadi.

Bu Eynshteyn-Smoluxovskiy tenglamasi deb yuritiladi. Bu tenglamaning foydali joyi shu yerdaki, r dan boshqa hamma kattaliklarni tajribadan topish mumkin. Bundan foydalanib N – ni, ya’ni Avagadro sonini topish mumkin.

8. Sedimentatsiya-Zarrachalarning o‘z og‘irlik kuchlari ta’sirida cho‘kmaga tushishi.Dispersion muhit ichida dispers fazaning cho`kish jarayoni - sedimentatsiya deyiladi. Sedimentatsiya xodisasi dag’al dispers sistemalar-emulsiya va suspenziyalarga xosdir.

9. Dag’al dispers sistemalarning dispers faza zarrachalarining o`lchami katta bo`lganligi uchun sedimentatsion barqarorligi juda kam. Dispers faza zarrachasi qancha katta bo`lsa, shuncha tez cho`kadi. Shuning uchun polidispers suspenziyalarni sedimentatsion analiz qilish bilan, ularning zarrachalarini o`lchami bo`yicha fraktsiyalarga ajratish mumkin.Suspenziya zarrachalarining o‘lchamlarini aniqlash uchun sedimentatsion analiz usulidan foydalaniladi.

10. Chin eritmalarda bo‘lgani kabi kolloid eritmalarda ham osmotik bosim mavjud. Eritmalarning osmotik bosimi (Р) hajm birligida bo‘lgan molekulalar va ionlar soniga to‘g‘ri proportsionaldir. Kolloid eritmalarning hajm birligidagi zarrachalar soni kam bo‘lgani uchun ularning osmotik bosimi juda kichik bo‘ladi.

Test savollariga javob:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

B B D C A C D B D A