Topshiriq
1. Statistik grafiklar qanday geometrik shakllardan iborat va uning qanday turlari bor?
• Statistik grafiklar – bu raqamli miqdorlar va ularning nisbatini nuqta, chiziq, figura va boshqa geometrik shaklda shartli tasvirlanishidir. Statistik grafiklarni tuzishda va ifodalashda quyidagi talablarga rioya qilish lozim. Statistik ko’rsatkichlarning mohiyatini, makon va zamonda o’zgarishini, shuningdek boshqa belgilarini e’tiborga olgan holda ko’ra bilish, tasavvur qilish, tushunish, mavjud qonuniyatlarni aniqlash qulay bo’lgan grafiklar yasalishi lozim. Yuqoridagi talablarni bajarish uchun grafik tasvirda quyidagi asosiy elementlar qatnashadi: grafik obraz; grafik maydon; grafik maydon o’lchov birliklari; masshtab; shkala; grafik talqin. Statistik grafiklar quyidagicha tasniflanadi:
Mazmuni yoki vazifasiga ko’ra: taqqoslovchi grafiklar; turli nisbiy miqdorlar (tarkib, dinamika va h.k.) grafiklari; dinamika qatorlari grafiklari; variatsion qatorlar grafiklari; hududlar joylashuvi grafiklari (xaritalar); o’zaro bog’lanishdagi ko’rsatkichlar grafiklari va boshqalar. Grafik tasvirni geometrik shakliga ko’ra: nuqtali; chiziqli; yassi (ustunli, lentali yoki tasmali, kvadrat, doira, sektor, figura va hokazo); hajmli. Grafik tasvirni ifodalash usuliga ko’ra: diagrammalar; statistika xaritalari (xaritogramma va xaritodiagrammalar).
2. Diagramma nima va u qanday holatlarda qo’llaniladi?
• Diagramma – bu grafiklarning keng tarqalgan turidir. Ular bir-biriga bog’liq bo’lgan kattaliklarni turli jihatlarini ifodalashda qo’llaniladi. Bunda o’rganilayotgan, tahlil qilinayotgan miqdorlar ularni tushunish, yaqqol namoyon bo’lishi qulay bo’lgan diagramma shakllari (ustunli diagrammalar, lentali diagrammalar, chiziqli diagrammalar, figurali diagrammalar,sektorli yoki doirasimon diagrammalar) orqali tasvirlanadi
Echilayotgan topshiriqni xususiyatiga ko’ra diagrammalar taqqoslash, tuzilmaviy, dinamika va o’zaro bog’lanishni ifodalovchi diagrammalarga bo’linadi. Statistik grafiklarning asosiy turlariga yana gistogramma, poligon, ogiva, kushumeta va boshqalar kiradi.
3. Mutlaq va nisbiy miqdorlar deganda qanday miqdorlar tushuniladi?
• Mutlaq miqdorlar – bu statistik kuzatish ma’lumotlarini jamlash natijasida o’rganilayotgan hodisa va jarayonlarning hajmini, sonini, darajasini va uchrashish tezligini xarakterlovchi miqdorlariga aytiladi.
Nisbiy miqdor – ikki solishtirma mutlaq miqdorni taqqoslash natijasida olingan natijaga aytiladi. Maxrajning qanday birlikka tenglashtirib olinishiga qarab nisbiy miqdorlar koeffitsientda, foizda, promilleda va prodetsimilleda ifodalanadi.
4. Mutlaq va nisbiy miqdorlar qanday o’lchov birliklarida o’lchanadi?
• mutlaq miqdorlar 3 turda ya'ni : natural va shartli , va qiymat o'lchovlarida. Qiymat olchov birligi emasliganda har xil sharoit va turlicha iste'mol kiymatiga ega bo'lgan hodisalami bir xil birlikka keltiruvchi olchov birliklari tushuniladi. Masalan: Ishlab chiqarish gazmol, komir va yog 'miqdorlarini qo'shib bo'lmaydi, Bu tovarlar turli xil o'lchov birliklarida olchanadi va turli xil foydalanishga imkon beradi. Bu muammo boshqarish (pul) o'lchov birliklarini gollash bilan echiladi. Natural o'lchov birliklari deganda sodir bo'lgan hodisalarning tabiiy va ishlatilishi. Shartli natural o'lchov birligi turlicha istemol qilishlariga mos keladi. Masalan, vaziyatga ega bo'lgan bir xil hodisalarni umumlashtirish sotilganligi - kilogrammda, ish sharoitida - litrda, poyafzal - juftda, masofa - metr yoki kilometrda o'lchanadi. qudratiga ega.
Nisbiy miqdor esa Koeffitsient o'rganilayotgan miqdordagi taqgos ta'siriga nisbatan necha marta katta, ko'p yoki kichik tartibda joylashgan. Masalan, ovqatlanish-ovqatlanish tartibida juma kuni 3,60 min. so'mga tovarlar sotilgan ekan, yakshanba kuni esa 4,32 min.so'mga tovarlar sotilidi. Agarda, 3,60 min. somni birga teng deb qabul qilsak, 4,32 mln. som necha birlikni tashkil qiladi? Javob - (4,32: 3,60) = 1,2 birlikni. Demak ozig-ovgat tartibida yakshanba kuni juma kuni bo'lgan 1,2 marta ko'p tovarlar sotildi. Agar asos miqdori 100 ga tenglashtirilsa, u holda nisbiy miqdorlar foiz (%) da, 1000 ga tenglashtirilsa promille (%) da, 10000 ga tenglashtirilsa prodetsimille (%) da ifolanadi.
5. Reja va shartnoma topshirig’ini ifoda etuvchi nisbiy miqdor qanday aniqlanadi?
•DINAMIKA NISBIY MIQDORI HODISA VA JARAYONLARNING RIVOJLANISH SURATINI XARAKTERLAYDI VA IKKI USUL BILAN ANIQLANADI: BAZIS USULI- HAMMA DARAJALAR BIR (BAZIS) DARAJA BOSHQA; ZANJIRSIMON USUL - TAQQOSLASH ASOSI HAR BIR TAQQOSLASHDA OZGARADI, TAQQOSLASH NISBIY MIQDORI TURLI OB'EKT VA HUDUDLARGA MANSUB BO'LGAN BIR XIL KO'RSATKICHLARNING NISBATINI XARAKTERLAYDI. MASALAN, AQSh VA OZBEKISTONDA Yo'xim OZBEKISTON VA ROSSIYADA xalklari BOSHIGA ISTE'MOL QILINGAN TUXUM, GO'SHT Yo'xim bitta Oilaga TO'G'RI KELADIGAN AVTOMOBIL VA BOSHQALAR TAQQOSLASH NISBIY MIQDORLARNI HISOBLASHNI BOSHLASHDAN OLDIN, TEKSHIRUVCHI TAQQOSLANADIGAN MIODORLARNI TAQQOSLAMA Holga KELTIRIB OLISHI Kerak. TAQQOSLAMA BO'LISHI UCHUN, Ikki MAMLAKATNING KO'RSATKICHLARI MOHIYATI VA MAZMUNI BO'YICHA BIR tgz, Ular Yagona METODOLOGIYA BILAN HISOBLANGAN, BIR tgz O'LCHOV BIRLIKLARIDA KELTIRILGAN BO'LISHI Kerak, aks holda, ULARNI TAQQOSLASH NOTO'G'RI XULOSALARGA OLIB KELADI.
Do'stlaringiz bilan baham: |