Topshiriqlar
1. Elektron pochta protakollari.
2. Tarmoqlararo ekran texnologiyasi
3. DLP tizimlari
4. IPS va IDS tizimlari
Topshiriq natijasi:
1. Elektron pochta protokollari: SMTP, IMAP, POP3
Ma’lumotlarni elektron pochta orqali jo’natishda Internet kompyuterlar o’rtasida
TCRG’IR ning bir qismi hisoblangan SMTR(Simrle Mail Transfer Rrotocol), POP3(Post
Office Protocol) va IMAP (Internet Message Access Protocol) protokollaridan
foydalaniladi.
SMTR protokoli
- internetda elektron pochta orqali xabarlarni jo’natish xizmati. Ilk bor
1982 yilda internetda elektron pochta xizmatidan foydalanish taklifi berilgan. SMTP ning
imkoniyatlari:
SMTP – amaliy protokol.
SMTP – aloqadagi yo’nalishni ko’rsatuvchi protokol.
SMTP – matnga asoslangan protokol
Xabarlarni jo’natish uchun SMTP protokoli qabul qiluvchi va jo’natuvchining adresini
aniqlaydi. Ishonchli SMTP protokoli agar xabar qabul qiluvchining manziliga etib
bormasa xatoli xabarni jo’natuvchining elektron manziliga jo’natadi.
IMAP protokoli
- 1986 yilda ushbu protokoldan foydalanish imkoniyatini taklif etishdi.
Internetda elektron pochta orqali xabarlarni bir nechta kishiga jo’natish va qabul qilish
protokoli hisoblanadi.
POP3 protokoli
- internetda elektron pochta orqali xabarlarni qabul qilish xizmati .
Xulosa qilib aytish mumkinki, kompyuter va kommunikatsiyaning rivojlanishi insonlar
orasida, mamlakatlar orasida axborot almashinuvini qisqa muddatda amalga oshirish
mumkin. Bu esa insonlarning qanchadan-qancha vaqtlarini, kuchlari tejalishidan dalolat
bermokda.
POP (pochta aloqasi protokoli)
Asosan POP bu elektron pochtaga kirish protokoli bo'lib, markaziy pochta serveridan
elektron pochta xabarlarini yuklab olish uchun ishlatiladi. Umumiy elektron pochta POP
mijozlari yoki MS Outlook va MS Outlook Express kabi ilovalar barcha elektron
pochtalarni serverdan mahalliy kompyuterga yuklab oladi, ularni serverda yo'q qiladi va
TCP va UDP tomonidan o'rnatilgan ulanishni uzib qo'yadi.
Odatda POP serveri POP so'rovlarini tinglash uchun 110 portidan foydalanadi, ammo
xavfsiz pochta xizmatlarida STLS buyrug'i yoki POP3S yordamida pochta serveriga
ulanish uchun TLS (Transport Layer Security) yoki SSL (Secure Socket Layer) ishlatiladi.
(№ 995 port).
Garchi pochta mijozida turli xil sabablarga ko'ra umuman amalga oshirilmaydigan
elektron pochta xabarlarining nusxalarini serverda qoldirish imkoniyati mavjud bo'lsa
ham. O'sha kunlarda pochtaning bo'sh joyini ko'rib chiqib, ushbu usul joriy qilingan bo'lar
edi, ammo bugungi kunda server bo'sh joylari Terra Baytda joylashgan va bu umuman
cheklov emas.
IMAP (Internet-xabarlarga kirish protokoli)
IMAP - bu serverdan pochtalarga kirish uchun yana bir protokol. IMAP serveri kirish
xabarlarini yuborishni talab qilgan 143 portda tinglaydi. Asosan IMAP protokolida
elektron pochta xabarlari markazlashtirilgan serverda saqlanadi va istalgan mijozga
istalgan joyda kirish mumkin. Siz shunchaki uzoqdan ishlaydigan elektron pochta
mijozlari POP serveri ishlayotgan mashinada ishlaydigan serverga masofadan ulanish deb
o'ylashingiz mumkin. Masofadan ishlayotgan elektron pochta mijozini ko'rish uchun siz
shunchaki derazadan yoki masofaviy ish stolidan foydalanasiz. PAP bilan taqqoslaganda
IMAP-da juda ko'p xususiyat va afzalliklar mavjud.
IMAP serveriga ulanish
IMAP muhitida elektron pochta mijozlari foydalanuvchi interfeysi faol bo'lganda
ko'pincha IMAP Server bilan aloqada bo'ladilar.
Bir nechta mijozlar va bir vaqtning o'zida kirish
Pochtalar pochta serverida saqlanadi va POP kabi emas, chunki yuklab olingan xabarlar bu
erda IMAP serverida o'chiriladi, biz xohlagan vaqtda istalgan joyda pochta oynasiga
kirishimiz mumkin.
Qisman xabarga kirish
Pochta mijozlari xatning barcha matnlarini yoki qo'shimchalarini yuklamasdan serverdan
matnli qismini olishadi. Agar foydalanuvchi faqat ilova talab qilsa, u to'liq yuklab olinadi.
Xabar holati to'g'risidagi ma'lumot
Bayroqlar, o'qilgan xatlar, javoblar, yuborilgan xatlar belgilanadi va bu ma'lumotlar pochta
serverida saqlanadi. Agar siz ushbu mijozlarga boshqa mijozlardan kirsangiz, ular holati
to'g'risidagi ma'lumotlarni ham ko'rsatadi.
Serverdagi pochta qutilari
IMAP mijozlari serverda pochta qutilarini yaratishi, yo'q qilishi, nomini o'zgartirishi
mumkin va hatto yo'q qilingan xatlar ham serverning o'zida o'chirilgan papkaga
ko'chiriladi.
Qidiruv Serverda amalga oshiriladi
IMAP mijozi serverda qidiruvni amalga oshirish uchun so'rov yuboradi.
POP va IMAP o'rtasidagi farq (1) Ikkalasi ham elektron pochtaga kirish protokoli bo'lib,
unda POP pochta xabarlarini mahalliy qurilmaga yuklab oladi, u erda IMAP serverda
saqlanadi va bir vaqtning o'zida bir nechta joydan ko'rinishni ta'minlaydi. (2) POP 110
raqamidan foydalanadi va IMAP 143 portidan foydalanadi (3) POP-ni yuklaydi va
serverdan uzadi, IMAP mijozi doimo ulanadi va yangi pochta kelganida va qachon
xabarnoma yuboradi (4) Barcha pochta papkalari serverda joylashgan va IMAP va POP
mahalliy qurilmada joylashgan. (5) Agar siz xatni o'qilgan yoki qayta yuborilgan deb
belgilasangiz, IMAP holati har qanday IMAP mijozidan ko'rinadi, POP-da esa mahalliy
qurilmangizga xabarlarni yuklab olganingizdan so'ng, boshqa qurilmalardan kirish huquqi
bo'lmaydi. (6) POP pochta mijozida xatlarni serverda ma'lum vaqtga qoldirish va
o'chirishga sozlash imkoniyati mavjud. Agar siz 2 ta mijozdan foydalanayotgan bo'lsangiz,
ikkinchi mijozni serverdan xatlarni yuklab olish sifatida o'rnating va nusxalarini serverda
qoldirmang. (7) IMAP-da viruslarni tekshirish va zaifliklarni tekshirish oson, chunki xatlar
serverda saqlanadi va skanerlash serverning o'zida amalga oshiriladi. POP-da, agar siz
mahalliy qurilmangizga xatlarni yuklab olsangiz, barcha elektron pochtalarni
skanerlashingiz kerak. (8) Qidiruv serverda IMAP-da, POP-da esa - mahalliy qurilmada
qidirish amalga oshiriladi. (9) Mahalliy mashina yoki qurilma o'z ma'lumotlarini yo'qotishi
yoki yo'qotishi mumkin bo'lgan holatlar mavjud, ammo IMAP pochtalarida u katta va juda
ko'p serverlarga saqlanadi.
