Topshiriq ( 7-mavzu) Gеоgrafik muhit va gеоgrafik muhit paramеtrlari оrasida qanday alоqa mavjud?

5.Glоbal evоlyutsiоnizmni qanday tushunasiz?


Javob: Global evolyutsionizmni reallikning barcha sohalaridagi evolyutsion g‘oyalarini ta’minlovchi tamoyil o‘lik va tirik, shuningdek, ijtimoiy materiyani yagona universal evolyutsion jarayoni sifatida tushunish mumkin. Global evolyutsionizmning asosiy g‘oyasi koevolyutsiya, ya’ni tizimning o‘zaro kelishilgan o‘zgarishi yoki butunlikning ichki bo‘laklari g‘oyasidir. Biologiya sohasidagi turli biologik turlarning hamkorlikdagi evolyutsiyasini o‘rganish, ularning strukturasi va tashkillashuv darajasida paydo bo‘lgan koevolyutsiya tushunchasi, bugun xoh moddiy, xoh ma’naviy rivojlanuvchi tizimlarning evolyutsion o‘zgarishlarini korrelyatsiyasini xarakterlaydi. Borliqning barcha sohalarida — tabiat, jamiyat, inson, madaniyat, fan, falsafa va h.k.dagi koevolyutsion jarayonlar haqidagi tasavvurlar, bu jarayonlarning mexanizmlarini aniqlash uchun tabiiy va gumanitar bilimlarning yanada yaqinroq o‘zaro ta’sirini kuchaytirish vazifasini qo‘yadi.


Global evolyutsionizm g‘oyasi asosida I. Yanch “O‘z-o‘zini tashkil qiluvchi olam paydo bo‘luvchi evolyutsiya paradigmalarining ilmiy va gumanistik oqibatlari” asarida dunyoning hozirgi zamon umumilmiy manzarasini yaratishga harakat qildi. Muallif fikricha, o`lik va tirik materiyaning barcha darajalari, shuningdek, ijtimoiy hayot hodisalari — axloq, tarbiya, din va h.k.lar dissipativ struktura sifatida rivojlanadi. Shuning uchun evolyutsiya u uchun tarkibiy qismlari fizik-kimyoviy, biologik, ijtimoiy, ekologik, ijtimoiy-madaniy jarayonlar bo`lgan yagona yaxlit jarayon sifatida namoyon bo‘ladi. Har bir darajasida uning o‘ziga xos xususiyatlari ko‘rinadi.