Топшириқни бажаришдан олдин инглиз тили грамматикасининг қуйидаги кўникмаларни ўрганиш лозим

trade union conference
Касаба уюшма конференцияси
a library book	Кутубхона китоби
a high school kids	Ўрта мактаб ўқувчилари

Машқларни бажариш учун намуна:
The economics teacher asked the students to tell her about their summer training in banks.
Иқтисод ўқитувчиси ўқувчилардан унга банклардаги ёзги амалиёт гапириб беришини сўради.


3 машқ
Отларнинг қаратқич келишигидаги шакли қуйидагиларни англатади:

1. 
   Шахс ёки ҳайвонга тегишлилик:
   

Ben^'s car	Беннинг машинаси
the cat's tail	Мушук думи

2. 
   Жаҳонга, мамлакатга, шаҳарга, кема ва баъзи предметларга тегишлилик:
   

Uzbekistan's industry	Ўзбекистон саноати
the Titanic's cabins	«Титаника» каютаси

3. 
   Тобелик муносабатлари:
   

the company's staff

Компания ходимлари

4. 
   Жамоа муносабатлари:
   

Ann's colleagues

Аннанинг жамоадошлари

5. 
   Вақт, масофа ва нарх муносабатлари:
   

a two week's vacation	икки ҳафталик таътил
a mile's distance	бир миллик масофа
five dollars' worth	5 долларлик нарх

6. 
   тегишлилик:
   

men's clothes

эркаклар кийими

Қаратқич келишиги отларнинг бирлик шаклида -'s қўшимчасига эга: Bob's boss Бобнинг бошлиғи.

-e(s) қўшимчаси билан кўплик шаклини ясаган отлар қаратқич келишиги шаклини -e(s)қўшимчаларидан сунг апостраф қўйилиши билан ясайдилар: the workers' wages ишчилар маоши.
Қолган ҳолатларда яъни купликдаги отлар -'s қўшимчаси билан қаратқич келишиги шаклини ясайди: women's hats аёллар шляпаси.


4 машқ
Инглиз тилида сифатлар 3та, оддий(positive), қиёсий(comparative), ва орттирма(superlative) даражаларга эга.
Бир бўғинли ва –y, –er, -le, -ow ҳарфлари билан тугайдиган баъзи икки бўғинли сифатлар қиёсий даражасини–er ва орттирма даражасини -est қўшимчаларини қўшиш билан ясайдилар.

Оддий (positive) даража	Қиёсий (comparative) даража	Орттирма (superlative) даража
big катта	bigger каттароқ	the biggest энг катта
happy бахтли	happier бахтлироқ	the happiest энг бахтли
clever ақлли	cleverer ақллироқ	the cleverest энг ақлли
simple оддий	simpler оддийроқ	the simplest энг оддий
narrow тор	narrower торроқ	the narrowest энг тор

Қолган икки бўғинли ва ундан кўпроқ бўғинли сифатлар қиёсий даражасини more ва орттирма даражасини (the) most сўзларини сифатларнинг оддий даражаси шакли олдидан қўйиш орқали ясайдилар.

Оддий (positive) даража	Қиёсий (comparative) даража	Орттирма (superlative) даража
useful фойдали	more useful фойдалироқ	the most useful энг фойдали

Бзи бир сифатлар қиёсий(comparative), ва орттирма(superlative) даражалари қоидалардан мустасно равишда ясалади, масалан:

Оддий (positive) даража	Қиёсий (comparative) даража	Орттирма (superlative) даража
good яхши	better яхшироқ	the best энг яхши
bad ёмон	worse ёмонроқ	the worst энг ёмон
little кичик	less кичикроқ	the least энг кичик

Машқларни бажариш намунаси:

Оддий (positive) даража	Қиёсий (comparative) даража	Орттирма (superlative) даража
late кеч	later кечроқ latter кийинги (тартиб бўйича)	the latest энг кеч (вақт бўйича) the last энг сунгги (тартиб бўйича), ўткан

5 машқ
Қуйидаги киёслаш қурилмаларининг таржимасига эътибор беринг:
as...as... - худди...дек
not as...as... - худди...дек эмас
not so... as... - худди...дек эмас
much + қиёсий даражадаги сифат (равиш) - анча...
far + қиёсий даражадаги сифат (равиш) - анча...

the + қиёсий даражадаги сифат (равиш)

the + қиёсий даражадаги сифат (равиш) - қанча...шунча....

Машқларни бажариш намунаси:

He is not as strong as his brother.	У акасидек кучли эмас
It's clear as day.	Кундек равшан.
The more, the better.	Қанча кўп, шунча яхши.

6 Машқ
Инглиз тилида феълларнинг 4 асосий шакллари мавжуд: ноаниқ(infinitive), ўткан замон(Past indefinite), ўткан замон сифатдоши( Past participle) ва хозирги замон сифатдоши(Present participle).

1. 
   Ноаниқ (the Infinitive) шакли «Нима қилмоқ?» саволига жавоб бўлади.
   

Ноаниқ (the Infinitive) шакл белгиси to.
Масалан, to mark – белгиламоқ, белги қўймоқ; to make – ясамоқ.

2. 
   Тўғри феълларнинг ўткан замон шакли феълнинг асосига – ed қўшимчасини қўшишиш орқали ясалади:
   

to mark – marked – белгилади.
Нотўғри феълларнинг ўткан замон шакли (Past Simple) лўғат ёрдамида аниқланади: to make – made - бажарди.

3. 
   Тўғри феълларнинг ўткан замон сифатдоши(Past participle) шакли ҳам ўткан ноаниқ замон шали каби ўзакка – ed- қўшимчасини қўшиш орқали ясалади:
   

to mark – marked – белгиланган.
Нотўғри феълларнинг ўткан замон сифатдоши(Past participle) шакли лўғат ёрдамида аниқланади.
Масалан, to make – made - ясалган.

4. 
   Хозирги замон сифатдоши(Present participle) феълнинг ўзагига –ing қўшимчасини қўшиш билан ясалади:
   

- marking – белгилаётган, making – ясаётган.

Машқларни бажариш намуналари:

To mark – marked - marked - marking	белгиламоқ
To make – made - made - making	ясамоқ

7 Машқ
Оддий замонлар (Simple Tenses) хозирги, ўтмишда ёки келажакда умумий фактлар, такрорий, доимий ва бир марталик ҳаракатларни ифодалаш учун ишлатилади.
Оддий замонлар (Simple Tenses) аниқ нисбатда қуйидаги шакл(форма)ларга эга:

Present Simple	Past Simple	Future Simple
I (you, we, they) work / write He (she, it) works / writes	worked wrote	I (we) shall work / write I (you, he, she, it, we, they) will work / write

to be(бўлмоқ) феъли қуйидаги шакл(форма)ларга эга:

Present Simple	Past Simple	Future Simple
I am you (we, they) are He (she, it) is	I (he, she, it) was You (we, they) were	I (we) shall be I (you, he, she, it, we, they) will be

Машқ бажариш учун намуна:

I drink coffee in the morning. Эрталаб мен қаҳва ичаман.

Drink - to drink - “ичмоқ” нотўғри феълининг Present Simple Active шакли.
The conference began at 10 o'clock. Конференция соат 10 да бошланди.
Began - to begin - “бошланмоқ” нотўғри феълининг Past Simple Active шакли.
We shall start to work tomorrow. Биз эртага ишлаб бошлаймиз.
Shall start - to start - “бошланмоқ” нотўғри феълининг Future Simple Active шакли.


8 Машқ
There is/are қурилмаси бирор жойда предмет ёки шахснинг мавжудлиги, борлигини ифодалаш учун ишлатилади ва “бор”, “мавжуд” маъносини беради. Ўзбек тилида ушбу қурилма жой ёки пайт равиши билан таржима қилиб бошланади.
There is (Present Simple), there was (Past Simple), there will be (Future Simple) қурилмаларидан кейин отлар бирликдаги шакли ишлатилади.
There is a good theatre in our town.
Бизнинг шаҳарда яхши бир театр бор.
There are (Present Simple), there were (Past Simple), there will be (Future Simple) қурилмаларидан кейин отлар кўпликда ишлатилади.
There were five people at the bus stop.
Автобус бекатида беш киши бор эди.


9 Машқ
Эгаси номаълум гапларни ифода этганда инглиз тилида эга ролини it кишилик олмоши ижро этади. Ушбу ҳолатда кесим боғловчи феъллар (to be, to get, to become ва бошқалар.) ва от, сифат, сон билан ифодаланган кесимнинг от қисми билан ифодаланади.
Машқ бажариш учун намуна:

It is late.	Кеч.
It is spring now.	Хозир баҳор.
It’s 9 o’clock.	Соат 9.00.

10 Машқ
Машқ бажариш учун намуна:
Туғилди (туғилдим) – was born.


2 Вариант

1. 
   Қуйидаги отларнинг куплик шаклини ясанг. Купликдаги ва бирликдаги отларни ўзбек тилига таржима қилинг:
   

A manager, a notebook, a car, a lorry, a woman, a sportsman, a life, a datum, a day, a means, a calculator.

2. 
   Қуйидаги гапларни ўзбек тилига таржима қилишда атрибутив (аниқловчи) гуруҳларга эътибор бериб таржима қилинг. Аниқловчи вазифасини бажариб келган отларнинг тагига чизинг:
   

1. The doctor prescribed the patient memory pills. 2. Many people were present at the wedding ceremony. 3. The manager answered a lot of business letters through e-mail. 4. There are usually a lot of people in the city park.

3. 
   Қуйидаги гапларни ўзбек тилига таржима қилишда қаратқич келишиги қўшимчаси маъносига эътибор беринг:
   

1. I remember yesterday's conversation with my chief. 2. Many people see the capital's sights every year.3. This is my friend's house. 4. The children's room is upstairs.

4. 
   Қуйидаги сифатларнинг даражаларини ясанг ва уларни ўзбек тилига таржима қилинг:
   

Big, warm, dirty, clever, dark, good, bad, beautiful, heavy, interesting.

5. 
   Қуйидаги гапларни ёзиб олинг ва ўзбек тилига қиёслаш оборотларининг маъносига эътибор бериб ёзма равишда таржима қилинг:
   

1. They are as busy as we are. 2. The night was as hard as the day. 3. Your flat is not as large as his. 4. He is stronger that his rival. 5. This assignment is much more difficult than that one. 6. The more interesting is the play, the more spectators come to the theatre.

6. 
   Қуйидаги феълларнинг асосий шаклини ёзинг ва ўзбек тилига таржима қилинг:
   

Get, wake, ring, switch on, go, brush, prepare, leave, take, employ, help, show, begin, finish, do, study, watch.

7. Қуйидаги гапларни ўзбек тилига таржима қилинг. Феълнинг замон шаклини аниқланг:
1. Oranges and lemons grow in warm countries. 2. William Shakespeare died in 1616. 3. McDonald's is one of the most prosperous companies in the world.
4. My sister will become a manager.

6. 
   Қуйидаги гапларни ёзиб олинг ва ўзбек тилига there is/are оборотларининг маъносига эътибор бериб ёзма равишда таржима қилинг:
   

1. There is a bank near the theatre. 2. There were a lot of books in the library. 3. There will be several successful businessmen at the cocktail party. 4. There is little furniture in the office. 5. There are many flowers in the yard.

6. 
   Қуйидаги гапларни ўзбек тилига шахси номаълум гапларнинг маъносига эътибор бериб таржима қилинг:
   

1. It is hot. 2. It's necessary to work hard at your English. 3. It was 7 p.m.

4. It gets dark early in winter. 5. It was late spring.

6. 
   Қуйидаги матнни ёзиб олинг ва ўзбек тилига ёзма равишда таржима қилинг:
   

My working day
My alarm clock rings and wakes me up at 6 o'clock. I switch on the televi­sion, make my bed and do my morning exercises. I go to the bathroom, clean my teeth, wash and brush my hair.
Then I go to the kitchen and prepare a light breakfast. My husband, my son and I have meals in the kitchen. I lay the table and we have sandwiches, a cup of coffee and cakes.
We leave home at half past seven. My husband takes our son to the kinder­garten and goes to work. His office is not far from our house. I go to work by bus. It takes me 20 minutes to get to the office.
I am employed by a private trade company. I'm a trainee in the Accounting Department. I did an accounting course last year. I work under the chief ac­countant. She helps me to learn the skills needed for the job. My colleagues explain to me how to prepare financial reports, income statements, and balance sheets.
I work an eight-hour day, Monday to Friday. I begin work at 8 a.m. and finish work at 5 p.m. I have a break for lunch at 12 o'clock. My colleagues and I usually go to a cafe. I have meat, salad and a glass of juice for lunch.
After work I do the shopping. I come home, and prepare a meal. My hus­band and I usually have meat, spaghetti, rolls and a cup of tea. I wash the dishes, and tidy up the flat.
Then I do my homework because I am a first-year student of an Extra-Mural Faculty. I study economics. After graduation I would like to go into man­agement.
I usually read my textbooks, do tests, prepare term papers. I borrow all the necessary textbooks from the institute library. Sometimes I have to go to the reading-room and study there.
In the evening my husband and I go for a walk, watch TV or read books, newspapers and magazines. I take a shower and go to bed at 11 o'clock.

6. 
   Матндан қуйидаги сўз ва ибораларнинг инглиз тилидаги эквивалентини топинг ва ёзиб олинг:
   

Будильник, жирингламоқ, уйғотмоқ, ёқаман, ўрнимни йиғиштираман, тишларимни тозалайман,овқатланаман, дастурхон ёзаман, хусусий савдо компанияси, шогирд,бухгалтерия, ҳисобчилар курси, бош ҳисобчи, млиявий ҳисоботлар, кирим тўғрисида ёзишмалар, баланс ҳисоботлари, танффус, харид қиламан, идиш юваман, квартирани тозалайман, сиртқи бўлим биринчи курс талабаси, ўрганаман, назорат ишларини бажараман, барча керакли дарсликларни институт кутубхонасидан оламан, ўқув зали, душ қабул қиламан, ухлашга ётаман.

12. Қуйидаги саволларга ёзма равишда жавоб беринг:

1. When do you get up?

2. What do you eat for breakfast?
3. What is your place of work?
4. What year are you in at the institute?
5. What faculty are you in?

13. Ўз иш кунингиз ҳақида ҳикоя ёзинг.