Toponimika

Metateza (yun. metathesis — oʻrnini almashtirish) — soʻzdagi tovushlar (asosan, undoshlar)ning oʻzaro oʻrin almashtirish; tovush oʻzgarishlarishtt bir turi. Mac, tuproq — turpoq, toʻgʻramoq — toʻrgʻamoq, ahvol — avhol va h.k. M. ogʻzaki tilga, shevalarga hamda bolalar nutqiga xos hodisa boʻlib, baʼzan bunday oʻzgarishlar adabiy tilning tarixiy taraqqiyoti natijasida yoki boshqa tillardan soʻz oʻzlashtirish jarayonida tilda mustahkam oʻrin olib, adabiy meʼyorga aylanadi: yomgʻirProteza (yun. prothesis — oldindan joylash) — talaffuzni qulaylashtirish uchun soʻzning eng boshida to-vush (odatda, unli) orttirilishi. Uzbek tilida oʻkuz—hoʻkiz, ogʻoch—yo-gʻoch singari tarixiy taraqqiyot ja-rayonidagi ayrim holatlarni hisobga olmaganda (bu yerda undosh orttirilgan), P. hodisasi, asosan, arab va fors tillaridan oʻzlashgan yoki rus tili orkali yevropa tillaridan kirgan soʻzlar talaffuzida uchraydi. Bunday soʻzlarning boshida, u, oʻ yoki i unlisi orttirib talaffuz qilinsada, bu holat yozuvda aks etmaydi: roʻmol — oʻramol, roʻza — oʻraza, ray-hon — irayhon; stol — istol, stul — ustul, istul, shtraf — ishtraf, stansiya — istansa kabi.
Formant (lotincha formans — hosil qiladigan) — o'zi mustaqil holda ishlatilmaydigan, lekin so'zning old yoki orqa tomoniga qo'shilib toponim yasaydigan qo'shimcha (Tallig‘ulont Terakli, Toshloq, Olmazor va hokazo).
Semantika (yun. semantikos — bildiruvchi, ifodalovchi) — 1) til yoki uning bironbir birligi (soʻz, soʻzning grammatik shakli, frazeologizm, soʻz birikmasi, fan) orqali ifodalanadigan butun mazmun, maʼno, axborot; 2) turli til birliklarining maʼnoviy tomonini oʻrganuvchi tilshunoslik boʻlimi; semasiologiya. Ayrim lugaviy unsurlar tushunchalarni bildiradi, bu tushunchalarni esa faqat toʻliq gaplar va ularning qoʻshilmalari ifodalashi mumkin. Binobarin, S.ning oʻrganish obʼyekti ham, asosan, toʻliq, mustaqil maʼnoli soʻzlar va gaplarning maʼnolar tizimidir. S. fan sifatida 19-asrning 2-yarmidan rivojlana boshlagan va hozirgacha bir-biridan sifat jihatidan farqlanuvchi bir necha bosqichni oʻtgan.Semantika axborot texnologiyalarda ham qo'llaniladi.