Topografiyalíq anatomiya páni boyínsha oqíw metodikalíq-kompleks

15-Lekciya: AYAQLARDÍŃ ANATOMO-TOPOGRAFIYALÍQ DÚZILISI. NERVLARDÍ AWÍRÍWSÍZLANDÍRÍW.
LEKCIYA REJESI:
Aldınǵı ayaq.
1. Anatomo-topografikalıq maǵlıwmat, shegaraları hám bólimlerge bolıwın
2. Ayaq nervlerin ótkeriwshi Awırıwsızlandırıw
3. Sinovial tuzulmalardagi Operaciyalar
A) buwınlar kapsulasi, shilimshiq qaltasın hám naysimon sinovial qini dúzilisi.
B) buwınlarda ótkeriletuǵın punksiyalar
Arqa ayaq.
1. Anatomo-topografikalıq maǵlıwmat, shegaraları hám bólimlerge bóliniwi.
2. Innervaciyasi hám olardı awırıwsızlandırıw.
3. Arqa ayaq buwınların punksiyasi
4. Jup tuyaqlı haywanlarda falangalarda ekzartikulyatsiya hám aputasiya ótkeriw.
Tayansh sózler: buwın, shemirshek, shemirshek qini, sınaqial, nerv, amputasiya, ekzartikulyatsiya.
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
1. Operativ xirurgiya - X. K. Bahadırov, Ya. A. Axbutayev, B. D. Narziyev - 1997.
2. Operativnaya xirurgiya - I. I. Magda - 1990.
3. Xirurgiya krupnogo ragatogo skota - P. S. Kuznesov - 1974.
4. Operativnaya xirurgiya - I. K. Shomirzayev - 1987.
5. Novoye licheniye nezaraznqx bolezney selsko-xozyaystvenqx - v. R. Mosin -1973.
6. A. David Weaver, Guy St Jean, Adrian Steiner “Bovine surgery and Lameness” USA, 2005
Aldınǵı ayaq tómendegi bólimlerge bólinedi.
1.gúrek-jelke bólegi (regio scupolo humeralis) joqarı shegarası -gúrekti joqarı ush bir bóleginde, tómengi-tirsek tepaligini joqarısınan; aldınǵı gúrek-jelke buwının aldı tárepi boyınsha; arttan tirsek sızıǵı.
Tómendegi qabatlardan ibarat:
Muskul qabatı:
1. Kósher aldı muskulı - m. sıpıraspinelus gúrek súyeginiń kósher aldı tereńchasini toltırıp turadı, gúrek-jelke buwının jazıwshı muskulı.
2. Kishi domalaq muskul - m. teres minor kishi hám juqa bolıp, kósher arqası hám deltasimon muskullar arasında jaylasadı. Buwınǵa búgiwshi tásir etedi.
3. Kósher arqası muskulı - m. intraspinalus kókirek súyektiń o'qi arqasındaǵı tereńsheni toltırıp turadı. Ayaqlardı jaqınlastırıwshı muskul.
4. Jelke súyeginiń úsh boshli muskulı - m. tricepa brachii. Bul muskul tós-jelke súyegi payda etiwshi úshmúyeshlikte jaylasadı. Uzın, orta hám jambas boshga bólinedi. Tirsek buwının jazıwshı muskul.
5. Jelkeni eki boshli muskulı - m. bicepa brachii. Ol jelke súyegin aldınǵı tárepinde jaylasadı, to'zulishi naysimon, eki buwınǵa tásir etiledi. Joqarı shemirshek astında bursa jaylasadı. Bul muskul jelke-gúrek buwının yoradi, tirsek buwınini bukadi.
Gúrek astı muskulı - m. subscupularis gúrek súyegin astındaǵı tereńsheni toldıradı. Ayaqlardı uzoqlashtiruvchi muskul.
Suyek ústi perdesi.
Suyek-gúrek hám jelke suyekleri. Bular birlesip gúrek-jelke buwının quraydı.
Bul buwın kóp o'qli buwınǵa kiredi.
Tirsek buwını hám bilek tarawı - region cubitalis et antibrachialis. Joqarı shegarası joqarı bólegin tómengi shegarası, Tómennen alaqan súyegin proksimal bóleginen ótedi.
Ol tómendegi qatlamlardan ibarat:
Muskul qabatı lateral sırtdan ótedi:
1. Bilezik buwınini jazıwshı muskulı - m. extensa carpi radialis. Bul muskul jelke súyekinen baslanıp alaqan súyegine tawsıladı. Payni qın qorshap turadı.
2. Barmaqlardı ulıwma jazıwshı muskulı uzın bolıp, tirsek buwınınan tuyaq súyegine tawsıladı.
3. Barmaqlardı qaptal tárepten jazıwshı muskul, shemirsheklerin átirapında sinovial qın boladı.
4. Bilezik buwınini jazıwshı tirsek muskul, lekin ıyıw funkciyasın atqaradı.
Medial sırtdan:
1. Bilezik buwınini búgiwshi bilek muskulı - m. flexsor carpi radialis tirsek buwınınan baslanıp alaqan súyegine tawsıladı, shemirshek qın menen oralǵan.
2. Bilezik buwının búgiwshi tirsek muskulı - m. flexor carpi ulnaris tirsek hám jelke suyeklerinen baslanıp tuyaq súyegine tawsıladı, shemirshek qın menen oralǵan.
3. Barmaqtı búgiwshi maydan muskulı - m. flexor digitalis super facialis jelke súyekinen baslanıp barmaqlarda tawsıladı.
4. Barmaqlardı búgiwshi tereń muskul - m. flexor digitalis profundus maydan muskuldı payi menen birlesedi, átirapı qın menen oralǵan.
5-qabat suyek ústi qabatı.
6 -qabat suyek-bilek hám tirsek suyekleri, bilezik suyekleri hám alaqan súyeki.
Jelke, bilek, tirsek suyekleri tirsek buwınini quraydı.
Bilek, bilezik suyekleri hám alaqan súyegi bilezik buwınini quraydı, ush buwından shólkemlesken - bilek-bilezik, qatar arasında, bilezik alaqan.
Alaqan hám barmaq bólegi - regio metacarpi et digitalis joqarı shegarası aldınǵı bólegin tómengi shegarası, Tómennen tuyaq menen shegaralanǵan.
Birinshi barmaq súyegi tushoq, ekinshisi domalaq hám úshinshisi tuyaqsimon suyek dep ataladı.
Aldınǵı ayaq tómendegi nervler menen Innervaciyasi támiyinlenedi. Kókirek astı nervi, qoltıq nervi, bilek nervi, tirsek nervi, orta nerv.
Orta nervni awırıwsızlandırıw
Kórsetpe. Bilek hám bilezikte ótkeriletuǵın Operaciya waqtında.
Texnikası. Bilekti medial maydanında iyne shanshıladı, bilek súyegi hám bilezik buwınini búgiwshi bilek muskulı aralıǵinda. 1-1, 5 sm tereńliginde, 10 ml 3 % li novokain eritpesi jiberiledi. Magda bolsa bilezik buwınini búgiwshi bilek hám tirsek muskulları aralıǵına jiberiwdi usınıs etedi.

Tirsek nervin awırıwsızlantiri

Texnikası. Bilekti volyar maydanında járdemshi suyekten 8-10 sm joqarıǵa bilezikti jazıwshı hám búgiwshi tirsek muskulları aralıǵına 1-1, 5 sm tereńlikke shanshıladı hám 10 ml 3 % li novokain eritpesi jiberiledi.
Ayaqlarda tómendegi sinovial tuzulmalar bar: buwınlar kapsulasi, shilimshiq qalta hám paysimon sinovial qın.
Buwınlardı pútkil ústki tárepin biriktiruvchi toqımadan payda bolǵan perde formasındaǵı kapsula qorshap aladı. Ol eki qabattan ibarat: sırtqı fibroz hám ishki sınaqial, bul qabat sinovial suyıqlıǵın ajratadı. Fibroz perde suyek perdesiniń dawamı bolıp, bir suyekten ekinshisine ótedi.
Shilimshiq qapshıq - bursa kóp háreket etetuǵın hám háreket waqtında ishqalanadigan muskullardı payi astında jaylasadı. Ishki qabatına qaray olar shilimshiq yamasa sinovial bursaga bólinedi, aqırǵısı buwınlar menen birlesken. Ol 4 qabattan ibarat - epitelioid, juqa, qalın talshıqlı hám fibroz.
Paysimon sinovial qın - ayaq muskullarınıń paysimon bólegin qorshap alıp, muskullardıń ańsat islewin támiyinleydi. Ol eki qabattan ibarat: fibroz hám sınaqial. Sinovial qabatı eki perdeden shólkemlesken - visseral payga jaqın, pariyetal fibroz qabatına jaqın.
Jelke buwınınıń punksiyasi
Kórsetpe. Diagnostika hám emlew ushın.
Texnikası. Jambas jaǵdayda fiksatciya etiledi, sırtqı tárepten sırtqı hám sırtqı arqa súrtik aralıǵına iyne shanshıladı 4-5 sm tereńlikge shekem.

Eki boshli muskuldı shemirshek astı shilimshiq bursani punksiyasi

Fiksatsiya. Tik jaǵdayda fiksatciya etiledi.
Texnikası. Muskuldı joqarı payi hám arqa súyegi aralıǵinda salma tiyine iyne shanshıladı, baǵdarı Tómennen joqarıǵa hám 3-4 sm ishkerilew.

Arqa ayaq

Haywanlardı arqa ayaǵı tómendegi bólimlerge bólinedi:
Sawırn-san bólegi - joqarı shegarası orta sızıq boyınsha, Tómennen dize buwını joqarı bóleginen, aldında sannıń keń fasciyasıni nıqlaytuǵın muskul boyınsha.
Tómendegi bólimlerden ibarat:
Muskul qabatı:
1. Sawırnning maydan muskulı;
2. Sawırdıń orta muskulı;
3. Sawırdıń tereń muskulı;
4. Noksimon muskul - orta muskul menen birlesken;
5. Sannı eki boshli muskulı - m. bicepa femoris dumg'aza hám quymich bólegi boladı. sol suyeklerden baslanıp tap baltır súyekine shekem baradı;
6. Yarım shemirshek muskulı - m.genifendinosus birinshi quyrıq omırtqasında baslanıp tap baltır súyekine shekem baradı;
7. Yarım perde muskulı - m. semumembranus quymich súyekinen baslanıp san súyegin distal bóleginde tawsıladı;
8. Sannıń tórt boshli muskulı jazıwshı muskul tuwrı, qaptal, orta hám aralıq bası boladı;
9. Búgiwshi muskul - sannı orta maydanında jaylasadı;
10. Taraqsimon muskul - tos-san buwınini bukadi, ayaqtı aldınǵa kóteredi;
11. Názik muskul - sannı ishki maydanında jaylasadı. Tos súyegin basında baslanadı hám baltır súyegin tarog'ida tawsıladı.
Suyek ústi perdesi.
Suyek - tos hám san suyekleri birigib tos-san buwınini quraydı.
Dize buwıni hám baltır bólegi tómendegi qavtlardan ibarat:
Jazıwshı muskullar:
1. Baltırdıń úsh boshli muskulı: sonnan ekewi baltırdıń lenta tárizli qaptal, orta muskulları, úshinshisi taban muskulı.
2. Úlken baltır súyeginiń aldınǵı muskulı baltır suyekti aldınǵı bóleginde jaylasqan, alaqan súyegine tawsıladı.
3. Kishi baltır súyeginiń úshinshi muskulı - bukuvchi, san súyegine baslanıp alaqanda tawsıladı.
4. Kishi baltır súyeginiń uzın muskulı úlken baltır súyegin qaptal do'mbog'ida baslanıp taban súyegine tawsıladı.
5. Barmaq buwınlarini jazıwshı muskul.
6. Barmaqlardı qaptal tárepke jazıwshı muskul.
7. Barmaqlardı jazıwshı maydan muskul.
8. Barmaqlardı búgiwshi tereń muskul.
Suyek ústi qabatı -
Suyek - dize, úlken, kishi baltır súyegi san súyegi bular birlesip san-baltır buwının quraydı. Dize qopqog'i hám san súyegi birlesip dize qopqog'i buwının payda etedi. Buwın quramalı, eki o'qli, kapsuladan tısqarı 4 shemirshek járdeminde berqiladi.
Sekiriw buwını, alaqan hám barmaq bólegi - joqarı shegarası aldınǵı bólegin tómengi shegarasına tuwrı keledi, tómengi shegara tuyaq menen shegaralanǵan.
Sekiriw taban buwını quramalı bolıp, bir neshe qatar suyeklerden shólkemlesken, sonnan 1) baltır -aslam buwınında tek háreket boladı; 2) joqarı qatardıń markziy suyek buwıni; 3) oraylıq suyektiń tómengi qatar buwıni; 4) tómengi qatardıń alaqan súyegi buwını.
Qan menen támiyinleniwi - jambastıń sırtqı arteriyası.
Innervaciyasi - quymich nervi hám sonnan tarqalatuǵın nervler, úlken hám kichqina baltır nervi.