To‘plami toshkent

O‘qituvchi S.Haydarova.

1. 
   ILOVA.
   

17 –MAVZU: FOTOELEKTRON ASBOBLAR.

Reja:

1. 
   Tashqi va ichki fotoeffektli fotoelementlar.
   
2. 
   Lampali fotoelementlarning tuzilishi.
   
3. 
   Fotoelektron ko‘p aytirgichlar.
   

Tayanch so‘zlar va iboralar: Fotoelektron asboblar, ichki va tashqi fotoeffektli asboblar,elektrovakuumli fotoelement, fotoelektron ko‘p aytirgich, fotorezistorlar.

2. 
   ILOVA.
   

Baholash mezoni.

T/r	Baholash mezoni	Baho
1.	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish..	5
2.	Savollarga noto‘liq javob berish.	4
3.	Savollarga qisman javob berish	3
4.	Savollarga umuman javob bermaslik	2

3. 
   ILOVA.
   

1. 
   Tashqi va ichki fotoeffektli fotoelementlar.
   

Fotoelektron asboblar deb, yorug‘‘lik energiyasini elektr energiyasiga aylantirish sodir bo‘ladigan asboblarga aytiladi. Yorug‘‘lik oqimining fotoelektron asbobga ta’sirini xususiyatiga ko‘ra, ichki va tashqi fotoeffektli asboblarga bo‘linadi. Ichki fotoeffektli asboblarda foton ta ‘sirida zaryad tashuvchilarning (elektronlar va teshiklar) generatsiyalanishi sodir bo‘ladi. Tashqi fotoeffektli fotoelektron asboblarda esa foton ta’sirida fotoelektron emissiya yuzaga keladi. Ichki fotoeffektli fotoelektron asboblarga: fotorezistorlar, fotogalvanik elementlar, fotodiodlar, fototranzistorlar va fototiristorlar; tashqi fotoeffektli fotoelektron asboblarga: elektrovakuum va gaz to‘ldirilgan fotoelementlar hamda fotoelektron ko‘p aytirgichlar kiradi.

2. Lampali fotoelementlarning tuzilishi, ishlash tartibi, asosiy tavsiflari va parametrlar.

Elektrovakuumli fotoelement shisha ballon bo‘lib, unda 10 6 mm. simob ust. atrofida bosimli vakuum hosil qilingan va ikkita elektrod — fotokatod К va anod A joylashtirilgan. Shisha ballonni ichki yuzasining yarmiga, ya‘ni ichki yarim sferaga katod qo‘yiladi. Katod materiali sifatida kislorod bilan aktivlashtirilgan seziy ishlatiladi, ba‘zida surmali-seziyli katod (SbCs3) tayyorlanadi.

1-rasm. Elektrovakuum fotoelement tashqi ko‘rinishi (a) va shartli belgilanishi (b).
Katodning uchini shisha ballonning yon qismida joylashtiriladi. Elektrovakuum fotoelementlarning volt-amper tavsiflari I _f = I ( f / ) shuni ko‘rsatadiki, fototok boshida kuchlanishning ko‘p ayishi bilan tez o ‘sib boradi, so‘ng yorug‘‘lik oqimi F -const bo‘lganda, deyarli o‘zgarishsiz qoladi. Buni quyidagicha tushuntirish mumkin. To‘yingan kuchlanish sodir bo‘lganda, fotokatod bilan nurlanuvchi barcha elektronlar anod yuzasiga yetadi va keyingi tokning juda kichik o‘sishi kuchlanishning o‘sishi bilan elektrostatik emissiyaning ta ‘siriga asosan sodir bo‘ladi. Yorug‘‘lik oqimining o ‘sishi bilan (F₃> F₂> F₁) volt-amper tavsifi yuqoriga ko‘tarila boradi, chunki vaqtning birligida fotokatod bilan nurlangan elektronlarning soni ko‘p ayib boradi. Fotoelementlar signalizatsiya sxemalarida, fototelegraflarda, ovozli kinolarda ishlatiladi.

2. 
   rasm. Tashqi fotoeffektli fotoelementlar: a —elektrovakuum fotoelementining volt-am per tavsifi; gaz to ‘ldirilgan fotoelem entning volt-arnper tavsifi; v—
   

elektrovakuum fotoelem entining yorug‘Mik tavsifi; e—elektrovakuum fotoelementlarning spektral tavsifi