To‘plami toshkent

O‘qituvchi S.Haydarova.

1-ILOVA.

11-MAVZU :AVTOMATIKANING ELEKTR VA MAGNIT ELEMENTLARI.

Reja: 1.Avtomatik tizimlari haqida tushuncha.

2. 
   Datchiklar tuzilishi va ishlashi. 3.Relening turlari .
   

4. 
   Magnit boishqaruvchi kontaktlar (gerkonlar).
   

Tayanch so‘zlar va iboralar:avtomatika, datchiklar, elektromagnit rele, vaqt relesi, magnit boshqaruvchi kontaktlar.

2. 
   ILOVA.
   

Baholash mezoni.

T/r	Baholash mezoni	Baho
1.	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish..	5
2.	Savollarga noto‘liq javob berish.	4
3.	Savollarga qisman javob berish	3
4.	Savollarga umuman javob bermaslik	2

2. 
   ILOVA.
   

1. 
   Avtomatik tizimlar.
   

Odamzot hamma vaqt o‘z mehnatini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishga intiladi. Mexanizatsiyalashda inson og‘ir va charchatadigan, ba’zan esa xavfli mehnatdan ozod bo‘ladi. Faqat bunda odam o‘ziga boshqaruvchi vazifasini qoldiradi. Ishlab chiqarishni avtomatlashtirish ishlab chitsarish taraqqiyotining anchagina yuqori bosqichidir. Bu holda boshqarish va nazorat qlishni ham avtomat qurilmalar bajaradi. Inson ishlab chiqarishda avtomatik qurilmani dastlabki sozlashda, rostlashda va davriy ravishda to‘g‘irlab turishdagina qatnashadi. Odamzotni mashina va mexanizmlarni bevosita boshqarishdan ozod qilishga imkon beruvchi vositalarni va usullarni urganuvchi fan va texnika tarmog‘iga avtomatika deyiladi.
Avtomatika quyidagi tizimlarga bo‘linadi:

1. 
   Avtomatik nazorat tizimlari — bular har xil parametrlarni yoki ishjarayonlarini avtomatik ravishda nazorat qilish uchun qo‘llaniladi.
   
2. 
   Avtomatik boshqaruv tizimlari — bu sistemalarda boshqaradigan elementga boshqaruvchi signal qo‘lda yoki avtomatik ravishdaberiladi
   
3. 
   Avtomatik rostlash tizimlari — bu tizimlarda rostlovchi parametrning berilgan qitymati avtomatik tarzda ushlab turiladi.
   
4. 
   Kuzatuvchi tizim — bu tizimda chiqish kattaligi (ma’lum aniqlik bilan) kirish kattaligini takrorlaydi.
   

2.Datchiklar.

Datchiklar parametrlarni o‘lchaydi va ularni elektr signallarga o‘zgartirib beradi. Datchiklar parametrlarni o‘lchaydi va ularni elektr signallarga o‘zgartirib beradi.
1-rasm. Poteitsiometrik datchik: 1—po‘kak, 2— richag,3-qo‘zg‘aluvchan kontakt,4-potensiometr.

1. 
   Potentsiometrik datchiklarliniya va burchak kuchirishlarini qarshilik, tok yoki kuchlanishga o‘zgartirib beradi. 1-rasmda potentsiometr yordamida suyuqlikning sathi o‘lchanadi. Suyuqlikning sathi o‘zgarganda, potentsiometrning dastasi harakatlanadi va natijada datchik ish kuchlanishini U2 o‘zgaradi.
   
2. 
   Sigimli datchiklar. Kondensator sirimini aniqlash quyidagi tenglama
   

𝐒
𝐂 = 𝜀 _𝐝
Bo‘yicha sigimli datchiklar qoplamalari yuzasi S ni,ularning orasidagi masofa l-ni yoki dielektrik kirituvchanlik e-ni o‘zgartirib tuzish mumkin. Masalan, sigimli datchiklar suyuqlikning sathini (2-rasm), bosimni,uncha katta bo‘lmagan ko‘chirishlarni, namlikni, tasmalarning qalinligini o‘lchash uchun
^{qo‘llaniladi.} 2-rasm. Sig‘imli datchik

3.