To‘plami toshkent

ILOVA

4. 
   ILOVA
   

Kichik guruhda ishalash qoidasi:

• 
  O‘quvchilar sonidan kelib chiqib teng 3 yoki 4 kichik guruhlarga bo‘linadi;
  
• 
  Har bir kichik guruhlar o‘zlariga nom berishadi;
  
• 
  Berilgan topshiriqlarni bajarishadi.
  

4. 
   ILOVA.
   

Kichik guruhlarga bo‘linib ishlash uchun “Tushunchalar tahlili” o‘quv topshirig‘i :

1-Kichik guruh uchun topshiriq

TUSHUNCHA		MAZMUNI
O ‘zgaruvchan tok
Aktiv qarshilik ulangan o‘zgaruvchan tok elektr zanjiri.
2-Kichik guru		h uchun topshiriq
	Tushuncha		MAZMUNI
	Elektr maydon kuch chiziqlari
	Induktiv qarshilik ulangan o‘zgaruvchan tok elektr zanjiri

3-Kichik guruh uchun topshiriq
7-ILOVA.
Uyga vazifa:Bir fazali o‘ zgaruvchan tok zanjirlari mavzusini o‘qish.
Mustaqil ta‘lim:Aktiv,induktiv,sig‘im qarshiliklar ulangan sxemalarni o‘qish.

ELEKTROTEXNIKA VA ELEKTRONIKA ASOSLARI FANIDAN O‘QUV MASHG‘ULOTIDA TA‘LIM TEXNOLOGIYASI MODELI

Vaqt : 80 daqiqa	Та‘lim oluvchilar soni
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi	Amaliy,laboratoriya
O‘quv mashg‘uloti rejasi	. Aktiv qarshilik va induktiv ulangan tok zanjiri. . Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiri. 3.O‘zgaruvchaii tok zanjirida kuchlanish rezonansi.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘zgaruvchan tokka oid umumiy tushunchalar to‘g‘risidagi bilimlarni shakllantirish.
O‘qitish natijasi	O‘zgaruvchan tokka oid umumiy tushunchalar mavzuni o‘zlashtirish natijasida o‘quvchilarda bilim va ko‘nikmalar hosil bo‘ladi.
Pedagogik vazifalar: Aktiv qarshilik va induktiv ulangan tok zanjirini tanishtirish. Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiritasnifini berish; O‘zgaruvchan tok zanjirida kuchlanish rezonansini tushuntirish;	O‘quv faoliyat natijalari: Aktiv qarshilik va induktiv ulangan tok zanjirini ko‘rsatadilar, Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjiritas’nifini aytib beradilar, O‘zgaruvchan tok zanjirida kuchlanish rezonansini izohlab beradi.
O‘qitish metodlari	/ ma‘ruza/ / har kim har kimga o‘rgatadi metodidan foydalaniladi.
O‘qitish vositalari	Matnlar, yozuv taxtasi, slaydlar, kompyuter, chizma
O‘quv faoliyatini tashkil etish shakli	jamoaviy, juftlikda, yakka tartibda
O‘qitish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jihozlangan xona
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Tezkor-so‘rov, savol-javob, test, misol va mashqlar, bajarilgan o‘quv topshiriqlarni baholash.

O‘QUV MASHG‘ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchi	Ta‘lim oluvchi
1-O‘quv	Tashkiliy qism:	Mashg‘ulotga
mashg‘uloti ga kirish(5	1. O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi	tayyorlanadilar
daqiqa)
	Tayanch bilimlarni faollashtirish: Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o‘tilgan mavzu bo‘yicha o‘quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. Maqsad va vazifani belgilanishi: Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va o‘qitish natijalar bilan tanishtiradi.(1-ilova). O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni baholash mezoni va ko‘rsatkichlari bilan tanishtiradi.(2-ilova). Ta‘lim oluvchilar bilimini faollashtirish: Yangi o‘quv material bayoni:(3-ilova). Amaliy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo‘yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi; Yangi o‘quv materialini mustahkamlash(4-ilova). Kichik guruhlarga bo‘ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi (5- ilova) Guruhlarda ishlarni boshlashga ruhsat beradi. Bajarish jarayonini kuzatadi, maslahatlar beradi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati (6-ilova)bilan bog‘lab mavzuni yakunlaydi.	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar.
		Kichik guruhlarga bo‘linadilar. Kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishadilar.
2-bosqich Asosiy (65daq.)		Har bir guruh sardorlari chiqib o‘z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi. Berilgan qo‘shimcha savollarga javob beradilar.
		Guruh ish natijalarini o‘zaro baholaydilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
3-bosqich Yakuniy (10 daq.)	Mashgulot yakuni: 1.Faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag‘batlantiradi. Uyga vazifani berilishi:(7-ilova). 2.5-mavzuni o‘qib o‘rganish.	Baholari tanishadilar. Topshiriqni oladilar.	bilan yozib

O‘qituvchi S.Haydarova.

1-ILOVA

5. MAVZU: O‘ZGARUVCHAN TOK ZANJIRIDA AKTIV, INDUKTIV VA SIG‘IM QARSHILIKLAR.

Reja:

1. 
   . Aktiv qarshilik va induktiv ulangan tok zanjiri.
   
2. 
   . Aktiv qarshilik va sig‘im ulangan o ‘zgaruvchan tok zanjiri. 3.O‘zgaruvchai tok zanjirida kuchlanish rezonansi.
   

Tayanch so‘zlar va iboralar: aktiv qarshilik, induktiv qarshilik, to‘liq qarshilik, kuchlanish rezonansi.

2. 
   ILOVA
   

Baholash mezoni.

	Baholash mezoni	Baho
1.	Savollarga to‘liq javob berish, misol dalil keltirish..	5
2.	Savollarga noto‘liq javob berish.	4
3.	Savollarga qisman javob berish	3
4.	Savollarga umuman javob bermaslik	2

2. 
   ILOVA
   

1.Aktiv qarshilik va induktiv ulangan tok zanjiri.
1-rasm. Aktiv qarshilik va induktivli elektr zanjiri.
1-rasmda o‘zgaruvchan elektr zanjiriga simdan tayyorlangan g‘altak va ma‘lum aktiv qarshilik ketma-ket ulangan. G‘altakning induktivligi L bilan, aktiv qarshiligi r bilan belgilangan induktiv qarshilik x_c=ωL.

L
Aktiv va induktiv qarshiliklarni alohida ko‘rsatishimiz yoki to‘liq Z qarshiligi qilib belgilashimiz mumkin



^{To‘liq qarshilik Z=}√^{r2 + x2 Om.}
To‘liq qarshilik orqali aktiv qarshilik quyidagicha hisoblanadi: r =z*cosφ
2-rasm. a), b), d).
Zanjirdan o‘tayotgan tok kuchlanish bilan fazasi bo‘yicha to‘g‘ri kelmaydi, chunki zanjirga induktiv qarshilik ulangan. Aktiv va induktiv qarshiliklaming miqdoriga qarab fazalar orasidagi burchak har xil bo‘lishi mumkin. Agarda o‘zgaruvchan tok zanjirida aktiv qarshilik bo‘lsa, tok bilan kuchlanish fazalari bir-biriga to‘g‘ri keladi (2-a-rasm ). Agarda elektr zanjiriga xolos induktiv qarshilik ulangan bo‘lsa , elektr tok fazasi bilan kuchlanish fazasi orasida 90 gradusli burchak hosil bo‘ladi, ya‘ni tok kuchlanishdan 90 gradusga orqada qoladi (2-b-rasm). Agarda elektr zanjiriga aktiv va induktiv qarshiliklar ulangan bo‘lsa , elektr toki fazasi bilan kuchlanish fazasi orasida ma‘lum burchak hosil bo‘ladi, ya‘ni tok kuchlanishdan ma‘lum burchakga orqada qoladi (2-d-rasm).



^{Zanjirdagi to‘liq tok I=}√^{I2 + I2 amper.}

n _L
^{O‘zgaruvchan tok zanjiridagi to‘liq quvvat S=}√^{P2 + Q2 ,voltamper (VA)}
a _L
Bu yerda : P_a – aktiv quvvat , (Vt)yoki (kVt) da o‘lchanadi; Q_L-induktiv yoki reaktiv quvvat, reaktiv voltamperda (var) yoki reaktiv kilovaltamper reaktivda (kvar) o‘lchanadi.
Zanjirga ulangan kuchlanish va undan o‘tayotgan to‘liq tok orqali to‘liq quvvatni quyidagicha aniqlanadi: S=U*I , VA.
Zanjirdagi aktiv quvvat: P_a=UIcosφ, vt. Zanjirdagi reaktiv quvvat: Q_t=UIsinφ, var.
Quvvat koeffisiyentini aktiv quvvatning to‘liq quvvatga nisbati bilan belgilanadi:
cosφ = ^Pa
S
Bu formuladan ko‘rinib turibdiki, zanjirda aktiv quvvatning miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, quvvat koeffitsiyenti shuncha ko‘p bo‘ladi.