Topagrafik kartalarning xalq xo'jaligi ishlab chiqarish sanoat va ishlab qurilishda qo'llanilishi. Reja

Chiziqli masshtab Bu teng segmentlarga bo'lingan o'lchagich ko'rinishidagi grafik konstruktsiyami ( asoslar) erga mos keladigan masofalarni ko'rsatadigan asosiy o'lchamdagi imzolar bilan. Chiziqli masshtab xaritadagi chiziqlar uzunligini o'lchash va shu bilan birga ularni to'liq hajmga aylantirish uchun mo'ljallangan. O'lchovlarning aniqligini oshirish uchun o'ta chap taglik teng segmentlarga bo'linadi, deyiladi eng kam bo'linishlar, 1 ta eng kichik bo'linishga mos keladigan erdagi masofa deyiladi chiziqli masshtabning aniqligi.

5-rasm. Chiziqli masshtabli ko‘rinishlar
Daladagi topografik xaritada masofalarni o'lchashning aniqligini oshirish uchun siz ko'ndalang shkaladan foydalanishingiz mumkin, bu xuddi vertikal chiziqli shkala bo'lib, chiziqlar uzunligini asosga qaraganda yuz baravar aniqroq o'lchash imkonini beradi. qiymat, shuning uchun u ba'zan "centesimal" shkala deb ataladi (6-rasm) ...

Shakl 6. Transvers masshtab va u bilan ishlash
Muayyan xarita masshtabida 0,01 sm ga mos keladigan yerdagi masofa deyiladi yakuniy shkala aniqligi (PTM). 1: 50 000 shkalasi uchun PTM 5 metrni tashkil qiladi. PTM - insonning normal ko'rish qobiliyatining fiziologik chegarasi.
Xaritaning matematik asosining muhim elementi hisoblanadi xarita proyeksiyasi Globus yoki yer ellipsoidining lateral yuzasidan parallellar va meridianlarning koordinata panjarasini tekislikka o'tkazishning matematik usuli. Kartografik proyeksiyani yaratish natijasida ellipsoid nuqtalarining geografik koordinatalari va tekis xaritadagi bir xil nuqtalarning to'rtburchaklar koordinatalari o'rtasida analitik bog'lanish (muvofiqlik) o'rnatiladi. Mamlakatimizda topografik xaritalar ko‘ndalang silindrsimon Gauss-Kruger konformal proyeksiyasida tuzilgan. Krasovskiy ellipsoidining elementlaridan hisoblangan (istisno - bu ko'pburchak sifatida ishlatiladigan o'zgartirilgan polikonik proyeksiyada butun dunyo bo'ylab qurilgan 1: 1 000 000 masshtabli xarita) .
Yerning fizik yuzasi nuqtalarining va yer ellipsoidida proyeksiyalangan turli geografik ob'ektlarning joylashuvi ularning geografik koordinatalari bilan belgilanadi. Geografik koordinatalar Bu kenglik va uzunlik darajalarida ekvator va bosh meridianga nisbatan er yuzasi yoki xaritadagi nuqtaning o'rnini ko'rsatadigan fazoviy koordinatalar tizimi.
Geografik kenglik(ph) - ekvator tekisligi bilan berilgan nuqtadan ekvator tekisligiga tushirilgan plumb chizig'i (normal) orasidagi burchak. Kenglik 0º dan 90º gacha bo'lgan darajalarda o'lchanadi va shimol va janubdir. Parallellarning kenglik darajalari nol (Grinvich) va ekvatordan shimol va janubdagi 180º meridianlar bo'ylab belgilangan.
Geografik uzunlik(g) - bosh meridian tekisligi bilan berilgan nuqtaning meridian tekisligi orasidagi ikki burchakli burchak. U 0 dan 180º gacha o'lchanadi va sharq va g'arbiy bo'lishi mumkin. Meridianlarning uzunlik darajalari ekvator chizig'i bo'ylab sharqqa va g'arbga qarab belgilanadi.

7-rasm.Globusdagi geografik koordinatalarni aniqlash.
Meridian - bu ma'lum bir nuqtadan va Yerning kunlik aylanish o'qidan o'tadigan tekislik tomonidan er ellipsoidi yuzasi kesimining shartli chizig'i. Meridianlar - bu Yerning qutblarida birlashadigan yarim doira.