Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган

 
диверсификация жараёни товар ишлаб чиқришни кенгайтиришнинг муҳим 
йўналишларидан бири ҳисобланади.
 
Товар икки хусусиятга эга: бир томондан, у кишиларнинг 
қандайдир эҳтиёжини қондира оладиган, иккинчи томондан эса, бошқа 
буюмларга айирбошлана оладиган буюмдир.
Бошқача айтганда, товар 
нафлиликка (истеъмол қийматига) ва қийматга эгадир.
Буюмнинг истеъмол қиймати унинг кишилар учун нафли эканлиги, 
муайян наф келтириши орқали намоён бўлади. У шахсий истеъмол буюми 
ёки ишлаб чиқариш воситалари сифатида кишиларнинг бирон-бир нарсага 
бўлган эҳтиёжини қондиради.
Нафлиликни аниқлашда ҳам турлича ёндашувлар мавжуд. Масалан, 
маржинализм мактаби асосчилари ҳам, уларнинг кейинги давомчилари ҳам 
товарлар нафлилигини аниқлашда алоҳида олинган индивиднинг ҳаёлидаги 
психологик ёндашув билан, яъни ҳеч ким билан алоқаси бўлмаган ўрмондаги 
чолнинг ёки кимсасиз оролда бир ўзи қолиб кетган Робинзоннинг ҳаёли 
билан аниқлаш усулини қўллайдилар. Ҳолбуки, товар айирбошлаш жамият 
аъзолари ўртасида, гавжум бозор қатнашчилари ўртасида реал қайноқ ҳаёт 
жараёнида содир бўлади. Улар нафлиликнинг негизида объектив иқтисодий 
жараён борлигини, нафлилик табиат ашёси билан жонли меҳнатнинг 
бирикиши натижасида, тўғрироғи нафлилик аниқ меҳнат билан табиат 
ашёсининг хусусиятлари ўзгартирилиши натижасида вужудга келишини 
ўйлаб ҳам ўтирмайдилар. Албатта, табиатда мавжуд бўлган ёки инсон 
меҳнати билан яратилган ҳар қандай нарса ҳам нафлиликка эга 
бўлавермайди. 
Шунинг учун иқтисодиёт назариясида ижтимоий зарурий нафлилик 
деган тушунча ишлатилади ва реал бозор ҳар қандай нафлиликни эмас, балки 
ижтимоий зарурий нафлиликни тан олади. 
1
Қаралсин: Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф 
этишнинг йўллари ва чоралари. – Т.: Ўзбекистон, 2009, 39-б. 

---

172