Томонидан дарслик сифатида тавсия этилган



Download 4,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet313/553
Sana30.04.2022
Hajmi4,45 Mb.
#596111
1   ...   309   310   311   312   313   314   315   316   ...   553
Bog'liq
25-y-Iqtisodiyot-nazariyasi.-Darslik.-Sh.Sh .Shodmonov.T-2009

храповик самараси
деб атайдилар 


332 
(храповик – бу ғилдиракни фақат олдинга ҳаракат қилишга мажбур этувчи 
механизм). 
Храповик самараси шунга асосланадики, нарх осонлик билан 
кўтарилади, лекин жуда қийинчилик билан, секин пасаяди.
Шу сабабли 
ялпи талабнинг ошиши нарх даражасини кўтаради, лекин талаб камайганда, 
қисқа давр ичида нархнинг пасайишини кутиш мумкин эмас (15.10-чизма).
 
15.10-чизма
Храповик самараси 
P
AS 
P
2
e c
а b 
P
1
AD
2
AD
1
0 Q
3
Q
1
Q
2

Чизмадан кўринадики, ялпи талаб AD
1
дан AD
2
га ошганда, мувозанат 
ҳолати а дан с га кўчади, ишлаб чиқариш ҳажми Q
1
дан Q
2
га кўпайиб, нарх 
ҳам P
1
дан P
2
даражага қадар ўсади. Бироқ, ялпи талаб ўзининг дастлабки 
ҳолатига қайтса, энди нарх пасаймайди, балки мувозанат янги е ҳолатига 
кўчиб, ишлаб чиқариш ҳажми ўзининг дастлабки Q

даражасидан ҳам 
пасайиб, Q

даражасига қадар тушиб кетади.
Шу ўринда нима учун нарх пасайиш тамойилига эга эмас, деган саволга 
аниқ жавоб бериш қийин бўлсада, унинг айрим сабабларини кўрсатиш 
мумкин.
Биринчидан, корхона умумий харажатларининг асосий қисмини (70-75 
фоиз) иш ҳақи ташкил қилиб, у қисқа давр ичида пасайиш тамойилига эга 
бўлмайди. Чунки ишчиларнинг асосий қисми шартнома (касаба уюшмалар 
орқали) бўйича ишлаб, шартнома муддати тугагунга қадар иш ҳақини 
пасайтириш тақиқланади. Шунингдек, тадбиркорларнинг ўзлари ҳам иш ҳақи 
даражасини пасайтиришни хоҳламасликлари мумкин. Бунинг иккита сабаби 
бор. Бир томондан, анча паст иш ҳақи ишчиларнинг меҳнат унумдорлигига 
салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Шу билан бирга, иш ҳақининг паст 
даражаси маҳсулот бирлигига меҳнат сарфларини камайтирса, меҳнат 
унумдорлигининг паст даражаси эса меҳнат сарфларини оширади. Агар улар 
иш ҳақини пасайтиришга қарор қилсалар, малакали ишчи кучидан ажраб 
қолишлари мумкин.
Иккинчидан, жуда кўпчилик корхоналар етарли даражада монопол 
мавқега эга бўлади ва бу уларга талаб камайганда ҳам нархнинг пасайишига 
қарши туриш имконини беради.


333 
Ишлаб чиқарилган ва сотиб олинган маҳсулот реал ҳажми тенг 
бўлганда, иқтисодиётда мувозанатликка эришилади.
Ўзбекистондаги ялпи талаб ва ялпи таклифнинг ўлчамларини қуйидаги 
жадвал маълумотлари орқали ифодалаш мумкин (15.1-жадвал). 

Download 4,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   309   310   311   312   313   314   315   316   ...   553




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish