To’lqin optikasi Topshiruvchi: Otajonov Sh. Reja

Em = E1m/2 + (E1m/2 - E2m + E3m/2) + (E3m/2 - E4m + E5m/2) + .... + ( E(k-2)m/2 – E(k-1)m + Ekm/2) + Ekm/2 = E1m/2+ Ekm/2.
Aksincha to’siqdagi teshik juft sonli Frenel’ zonalarini ochiq qoldirgan hol uchun ifodani quyidagi ko’rinishga keladi:
Em = E1m/2 + (E1m/2 - E2m + E3m/2) + (E3m/2 - E4m + E5m/2) + .... + ( E(k-3)m/2 – E(k-2)m + E(k-1)m/2) + E(k-1)m/2 - Ekm = E1m/2+ E(k-1)m/2 - Ekm.
Lekin ikki qo’shni zonalar tufayli A nuqtada uyg’otiladigan tebranish amplitudalari E(k-1)m va Ekm bir-biridan kam farq qilganligi uchun E(k-1) m/2 - Ekm ≈ Ekm/2 deb olish mumkin. Natijada k juft bo’lgan hol uchun k ning kichik qiymatlaridan Ekm va E1m lar bir-biriga yaqin sonlar bo’ladi. Shuning uchun k toq bo’lganda A nuqtada yorug’lik intensivligining maksimumi, juft bo’lganda esa minimumi kuzatiladi. To’siqdagi tirqish ochiq qoldirgan Frenel’ zonalarining soni katta bo’lganda, Ekm << E1m bo’ladi. shuning uchun A nuqtadagi yorug’lik to’lqinining natijaviy amplitudasi k toq bo’lganda
Em = E1m/2 + Ekm/2 ≈ E1m/2
k juft bo’lganda Em = E1m/2 - Ekm/2 ≈ E1m/2 bo’ladi.


Qo’shni tirqishlarning o’rtalari orasidagi d masofa panjara doimiysi yoki davri deyiladi. Panjaraga parallel qilib yig’uvchi linzani qo’yamiz. Panjaraga yassi yorug’lik to’lqini tushayotganda ekranda qanday difraksion manzara hosil bo’lishini aniqlaymiz. Ekranda xar bir tirqishdan grafik bilan tasvirlangan manzara hosil bo’ladi. hamma tirqishdan hosil bo’ladigan manzaralar ekranning bitta joyiga tushadi. ( tirqishning qayerdaligidan qat’i nazar, markaziy maksimum linza markazining to’g’risida yotadi). To’lqin sirtining tirqishlar ochiq qoldirgan qismini tirqishga parallel bo’lgan juda tor zonalarga ajratamiz. Ekranning R nuqtasida i – zona qilayotgan tebranish amplitudasining vektorini ∆Ai orqali belgilaymiz. U holda natijaviy tebranish amplitudasining vektorini quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin: A=∑∆Ai=∑∆Ai+∑∆Ai+....+∑∆Ai=A1+A2+...AN 1-tirqish 2-tirqish N-tirqish Bu erda Ai- ekranning R – nuqtasida hosil qilayotgan tebranish amplitudasining vektori. Bu vektorlarning modullari bir xil va φ burchakga bog’liq.
Xulosa
To'lqin-zarracha ikkilik nazariyasi-bu yorug'lik nazariyasida ham to'lqin, ham zarracha xatti-harakatlari borligini bildiruvchi eng so’ngi nazariya. Yorug'likning to'lqin va zarracha tabiatining asosiy farqi shundaki, yorug'likning to'lqin tabiati yorug'lik elektromagnit to'lqin sifatida o'zini tuta olishini ifodalaydi, yorug'likning zarracha tabiati esa yorug'lik fotonlar deb ataladigan mayda zarrachalardan iboratligini tavsiflab keladi.
Toʻlqin optikasini oʻrganish asosida quidagi xulosdalar kelib chiqdi:
Har qanday vaqt birligida ichida o’zgaruvchan elektr maydoni atrofida uyurmalangan magnit maydoni hosil bo’ladi, yoki Hosil bo’lgan bu elektromagnit maydon muhitda εµ ϑ c= tezlik bilan elektromagnit to’lqin shaklida tarqaladi.

Elektra magnit maydonlari o’zaro ko’ndalang bo’lib, ularning yo’nalishi to’lqin tarqalish yo’nalishiga perpendikulyar bo’ladi.

Kichikroq bo’lgan yorug’lik nurlari bir-biri bilan to’qnashganda ular bir-biriga xalaqit bermaydi lekin, nurlar uchrashganda ularningning yoritilganligi oshadi. Bu qonunni mavjudligini isbotlovchi omil qilib bir vaqtda inson ko’zi bir nechta buyumlarni ko’rishni aytish mumkin. Chunki turli joylarda joylashgan buyumlardan qaytgan nurlar bir-biriga xalaqit bermasdan inson ko’ziga tushadi va ko’rish sezgisini uyg’otadi, agar turli buyumlardan kelayotgan nurlar bir-biriga xalaqit berganda edi bu buyumlarni biz bir paytda alohida-alohida ko’rmagan bo’lar edik.

1. 
   Serway, R. 2019. Fan va muhandislik uchun fizika. 10-chi. Nashr. 2-jild.
   
2. 
   Shipman, J. 2009. Fizika faniga kirish. O'n ikkinchi nashr. Brooks / Cole, Cengage Editions.
   
3. 
   Giankoli, D. 2006. Fizika: Qo'llaniladigan printsiplar. 6-chi.
   
4. 
   Ed Prentis Xoll.
   
5. 
   Figueroa, D. (2005). Seriya: Fan va muhandislik uchun fizika. 7-jild. To'lqinlar va kvant fizikasi. Duglas Figueroa (USB) tomonidan tahrirlangan.
   
6. 
   Reks, A. 2011. Fizika asoslari. Pearson.
   
7. 
   Romero, O. 2009. Fizika. Santillana gipermatn.
   
8. 
   Vikipediya. Engil. Qayta tiklandi: es.wikipedia.org.