"Tolibon", aqsh va Markaziy Osiyo. Afg‘onistondagi vaziyat haqida

Xulosa: tarix takrorlanmoqda va yangilanmoqda

20 yil davom etgan va 3 trillion dollarga yaqin mablag‘ sarflangan AQSh boshchiligidagi koalitsiyaning Afg‘onistondagi urushi ramziy sana – 11-sentabrda tugatilishi rejalashtirilmoqda. Biroq taqdir vaziyatni o‘sha 20 yil oldingidek va hattoki undan ham jiddiy qilib qo‘ymoqda. Zero hozirda “Tolibon” avval umuman oyog‘i yetmagan shimoliy hududlarga ham yetib kelgan.Shunday bo‘lsa ham, Tolibonning maqsadi faqatgina Afg‘onistonda to‘liq nazorat o‘rnatish bo‘lib, Markaziy Osiyodagi qo‘shnilarining hududiga kirishdan manfaatdor emasligi ekspertlar tomonidan ta’kidlanmoqda. Markaziy Osiyo uchun asosiy ta’sir o‘n minglab afg‘on muhojirlari va iqtisodiy aloqalardagi o‘zgarishlar bilan cheklanishi mumkin.
AQShning chiqib ketishi 32 yil oldingi Sobiq Ittifoqning chiqishidan keyin bo‘lgani kabi uning yordamida o‘rnatilgan hukumat tuzilmasi qulashiga olib kelishi mumkin. 1990-yillardagidan farqli ravishda afg‘on xalqi endi “Tolibon”da dala qo‘mondonlarining zulmidan najotni ko‘rmaydi va yaxshi kutib olmaydi. Hukumat va armiyaning ilojsizligini ko‘rgan aholi yana dala qo‘mondonlari atrofida birlashib, o‘zlarini himoya qilishni boshlamoqda. Ayniqsa shimolda tojiklar, o‘zbeklar va hazoralar bu borada faollik ko‘rsatishga kirishgan. Aholining harbiylashgan brigadalar tuzishi shundoq ham zaif afg‘on armiyasini yana ham mavqeyi tushishiga olib kelishi tayin.
Afsuski, ko‘pchilik ekspertlar koalitsiya qo‘shinlari chiqib ketgach Afg‘onistonda yana fuqarolik urushi muqarrarligini taxmin qilmoqda. Bu o‘z navbatida turli guruhlarning ortida turuvchi davlatlarning proksi urushiga ham aylanadi. Birinchi o‘rinda Afg‘oniston uchun eng muhim davlat – Pokiston pushtunlari “Tolibon”ni qo‘llab-quvvatlashiga javoban Hindiston shimoldagi etnik ozchiliklar va pushtunlar ortida faollashadi. Markaziy Osiyo davlatlari va Eron singari. Hammasi xuddi 1990-yillardagiga o‘xshaydi – tarix takrorlanmoqda. Faqat bu safar “Tolibon” ham hamma bilan gaplashishni o‘rganib olgan.