Toksikologiya asoslari doc

Zaharli  miqdori

.  Metanoldan  zaharlanish  ko’pincha  kishilar  mast  bo’lish 

maqsadida  ichgan  vaqtda  sodir  bo’ladi.  Har  bir  odamning  metanolga  sezuvchanligi 

turlicha.  Hayot  uchun  havfli  miqdori  50  ml  dan  100  ml  gachani  tashkil  qiladi 

(o’rtacha  miqdori    100  ml),  o’limning  oz-ko’pligi  metanolning  qancha  miqdorda 

kabul  qilingani  va  kishining  unga  sezuvchanligiga  bog`liq  bo’ladi.  Guruh-guruh 

bo’lib zaharlangan vaqtda letallik 30—40% ni tashkil qiladi.  

Ta`sir  qilish  mexanizmi

.  Metil  spirti  me`da-ichaklarda  tezda  so’riladi,  lekin 

etil  spirtiga  qaraganda  sekinroq  so’riladi  Organizmda  oksidlanadi  va  organizmdan 

uzoq  muddat  ichida  (5—8  sutka)  chiqariladi.  Oksidlanish  mahsuloti  bo’lmish 

formaldegid  parchalanib  chumoli  kislotani  va  boshqa  organik  kislotalar  (sut, 

glyukuron va boshqalar) ni hosil qiladi. Metanol va uning mahsulotlari  organizmdagi 

hujayralarning  nafas  olish  fermentlarini  va  oksidlanish  reaktsiyalarini  bloklashi 

natijasida  atsidoz  vujudga  keladi.  SHuni  ta`kidlab  o’tish  kerakki,  formaldegidni 

chumoli  kislotaga  oksidlanish  reaktsiyasi  tezlik  bilan  o’tadi,  chumoli  kislotaning 

oksidlanishi to ohirgi mahsulot hosil bo’lguncha davom etadi.  

Zaharlanish  natijasida  organizmda  paydo  bo’lgan  oksidlanish  reaktsiyalari 

buzilishini  organizmdagi  S  va  V

1

  vitaminlari  tanqisligini  ancha  tezlashtiradi. 

Umuman olganda  metanol  nerv-tomir  va protoplazmatik zahar bo’lib  hisoblanadi  va 

nerv  tolalariga  tanlab  ta`sir  qilish  xususiyatiga  ega.  Metil  spirt  organizmga  ta`sir 

etganda  eng  avvalo  ko’rish  nervi  zararlanadi.  Ko’rish  nervida  paydo  bo’lgan 

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 

47 

 

birlamchi  o’zgarishlar  asosan  metanolning  metabolizm  mahsulotlari  ta`sirida  sodir 

bo’ladi. Ikkilamchi ambliopiya ko’rish nervi atrofiyasi tufayli yuzaga keladi.  

Metanolning  organizmga  toksik  ta`siri  ikki  bosqichdan  iborat.  Boshlang`ich 

bosqichda  asosan  organizmga  narkotik  ta`sir  ko’rsatadi,  keyinchalik  esa  ko’rish 

nervlarida va kuz tur pardasida distrofik o’zgarishlar yuzaga chiqadi.