To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

112

---

V III BO B. Q U R IL ISH Q O R ISH M A L A R I
*
8.1. Um um iy m a’lumotlar
Qurilish qorishmasi kompozitsion material bo‘lib, mineral bog‘lovchi 
modda, suv, mayda toMdirgich va qorishma xossalarini yaxshilovchi qo‘- 
shimchalardan iborat aralashmaning qotishidan hosil boMadi. Mineral bog‘- 
lovchi sifatida portland sement va uning turlari, havoyi va gidravlik ohak, 
qurilish gipsi va shu kabilar ishlatiladi. Qorishma xossalarini yaxshilovchi 
mineral aktiv kukunlar va polimer sirtaktiv moddalar ishlatiladi.
Qurilish qorishmalarini ishlatish tarixi bir necha ming yillarga 
tengdir. Xususan, 0 ‘zbekiston hududidagi arxitektura yodgorliklarini 
barpo etishda tarkibi aktiv mineral kukunlar va tabiiy organik moddalar 
bilan mukammallashtirilgan qurilish qorishmalari ishlatilgan. Bu bino 
va inshootlaming poydevor qismi qurilishida ishlatilgan suvga chidamli 
«qir» qorishmalari ohak bogMovchisiga o‘simliklar kuli va tabiiy yogMiq 
komponentlami qo‘shib tayyorlangani tarixiy manbalardan maMum.
Qurilish qorishmalari bogMovchi moddaning turiga, o‘rtacha zichligiga 
va ishlatilish sohasiga nisbatan guruhlarga bolinadi. BogMovchi modda 
turiga ko ‘ra qurilish qorishmalari sementli, ohakli, gipsli va sement- 
ohakli, sement-giltuproqli, ohak-gipsli qorishmalarga boMinadi. Qorishma 
bitta bogMovchi asosida boMsa - oddiy, bir necha boglovchidan iborat 
boMsa - murakkab qorishma deyiladi. 0 ‘rtacha zichligiga ko‘ra qurilish 
qorishmalari ogMr qorishmalarga (pm> 1500 kg/m3) va yengil qorishmalarga 
(pm<1500 kg/m3) boMinadi.
Ishlatilish sohasiga ko‘ra qurilish qorishmalari gMsht-tosh terish, 
poydevor, yirik bloklar va boshqa temirbeton konstruksiyalarni montaj 
qilishda ishlatiladigan terish; gMsht va tosh devorlar, devor temirbeton 
bloklar va panellar hamda boshqa konstruksiyalainisuvash uchun 
ishlatiladigan pardozlash; gidroizolyatsiya, akustik, rentgen nurlaridan 
himoyalovchi va shu kabi maxsus qorishmalarga boMinadi.