¤тмишга назар

¤ТМИШГА НАЗАР | ВЗГЛЯД В ПРОШЛОЕ | LOOK TO THE PAST

                                    

№4 | 2021

  

 

 

30

 

 

kuchaydi. “Binobarin, jamoat fondlari fuqarolik jamiyatining muhim instituti sifatida; fuqarolarning 

ijtimoiy-siyosiy  faolligini  oshirishda;  ularning  huquqiy  ongi  va  madaniyatini  yuksaltirishda;  inson 

huquqlari  va  erkinliklarini  himoya  qilishda;  davlat  organlari  bilan  ijtimoiy  hamkorlikni  amalga 

oshirishda;  davlat  organlari  va  mansabdor  shaxslar  faoliyati  ustidan  jamoatchilik  nazoratini 

ta’minlashda alohida ahamiyat kasb etadi”[3]. 

Yuridik  va  jismoniy  shaxslar  tomonidan  ihtiyoriy  mulkiy  badallar  qoʻshish  asosida  tashkil 

etilgan, xayriya, ijtimoiy, madaniy, ma’rifiy yoki boshqa ijtimoiy foydali maqsadlarni koʻzlaydigan, 

a’zoligi boʻlmagan nodavlat notijorat tashkiloti jamoat fondi hisoblanadi[4]. 

Mamlakatimiz  taraqqiyotining  yangi  bosqichida  jamoat  fondlari  jamiyat  hayotida  muhim 

oʻrin  tutmoqda.  Ijtimoiy  sohalarning  etakchi  yoʻnalishlarida  ayrim  hollarda  nodavlat  notijorat 

tashkilotlar  hal  etuvchi  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Ayniqsa  xayr-exson  ishlarida  bu  kabi  tuzilmalar 

ijtimoiy  faol  hisoblanishadi.  Nodavlat  notijorat  tashkiloti  -  jismoniy  va  yoki  yuridik  shaxslar 

tomonidan ixtiyoriylik asosida tashkil etilgan, daromad (foyda) olishni oʻz faoliyatining asosiy  

maqsadi  qilib  olmagan  hamda  olingan  daromadlarni  (foydani)  oʻz  qatnashchilari  (a'zolari) 

oʻrtasida taqsimlamaydigan oʻzini oʻzi boshqarish tashkilotidir. Nodavlat notijorat tashkiloti jismoniy 

va  yuridik  shaxslarning  huquqlari  hamda  qonuniy  manfaatlarini,  boshqa  demokratik  qadriyatlarni 

himoya  qilish,  ijtimoiy,  madaniy  ma’rifiy  maqsadlarga  erishish,  ma’naviy  va  boshqa  nomoddiy 

ehtiyojlarni  qondirish,  xayriya  faoliyatini  amalga  oshirish  uchun  hamda  boshqa  ijtimoiy  foydali 

maqsadlarda tuziladi[5]. 

O’zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  Kodeksi  40-moddasi  2-qismida:  tijoratchi  tashkilot 

bo’lmagan  yuridik  shaxs  jamoat  birlashmasi,  ijtimoiy  fond  va  mulkdor  tomonidan  moliyaviy 

ta’minlab turiladigan muassasa shaklida, shuningdek qonunlarda nazarda tutilgan boshqacha shaklda 

tashkil etilishi mumkinligi qayd etilgan [6]. 

Nodavlat notijorat tashkilotlar oʻz ijtimoiy-huquqiy maqomi va mohiyatiga asosan, quyidagi 

xususiyatlarga  ega.  1.  Jamoat  fondlari  jismoniy  yoki  yuridik  shaxs  tomonidan  ixtiyoriy  ravishda 

tuziladi. 2. Bu tashkilotlar faoliyat yoʻnalishlarini mustaqil belgilaydi va oʻzini oʻzi boshqaradi. 3. 

Tashkilot faoliyatidan moddiy manfaatdorlik koʻzlanmaydi. 4. Fikrimizning mantiqiy izboti sifatida 

respublikamizda  rasman  adliya  vazirligi  roʻyxatidan  oʻtkazilgan  bir  qator  jamoat  fondlarini 

keltirishimiz mumkin. (Vaqf  

 xayriya), (saxovat va koʻmak), (Oʻzbekiston Mehr-shavqat va 

Salomatlik)  jamoat  fondlari  va  hakazo…  Agarki  biz  yuqorida  nomi  keltirilgan  tashkilotlarning 

faoliyat mazmuniga e’tibor qaratadigan boʻlsak oʻz oʻzidan anglashiladiki, ularning asosiy maqsad 

vazifalari  muhtoj  insonlarga  yordam  berish,  ularni  moddiy  va  ijtimoiy  tomondan  qoʻllab 

quvvatlashdan  iborat.  Bizning  nazdimizda,  jamoat  fondlari  faoliyat  nuqtai  nazaridan  quyidagi 

yoʻnalishlarda  davlat  hokimiyati  organlari  bilan  ijtimoiy  hamkorlikni  yoʻlga  qoʻyishlari  maqbul 

hisoblanadi. Oʻzgalar parvarishiga muhtoj yolgʻiz keksa fuqarolarni, nogironlarni manzilli ijtimoiy 

himoya  qilishni  takomillashtirish,  ularga  koʻrsatilayotgan  tibbiy-ijtimoiy  yordam  koʻlamini 

kengaytirish va sifatini oshirishga koʻmaklashish; 

-  jazoni  oʻtash  joylaridan  ozod  qilingan,  avf  etilgan  shaxslarni,  muqim  turar  joyga  ega 

boʻlmagan  shaxslarni  jamiyatga  ijtimoiy  integarsiyasi  va  reabilitatsiyasiga  qaratilgan  dasturlarni 

davlat organlari bilan hamkorlikda amalga oshirish; 

- aholining, eng avvalo koʻmakka muhtoj xotin-qizlarning huquqlarini himoya qilish, ularni 

ma’naviy  qoʻllab-quvvatlash  boʻyicha  davlat  organlari  bilan  hamkorlikda  qoʻshma  ish  rejalarni 

hayotga tatbiq etish; 

-  mahallalarda,  oilalarda  ijtimoiy-ma’naviy  muhit  barqarorligiga  salbiy  ta’sir  koʻrsatuvchi 

holatlar,  oʻz  joniga  qasd  qilish,  giyohvandlik,  erta  nikohning oldini  olishda  davlat  organlari  bilan 

ijtimoiy sheriklikni kuchaytirish; 

-  aholini,  ayniqsa  yoshlarni  giyohvandlik,  ahloqsizlik  va  zararli  ta’sirdan  himoya  qilishda 

ta’lim muassasasi, oila va mahalla institutlari bilan ijtimoiy hamkorlikni kuchaytirish; 

- notinch va noqobil oilalar bilan ishlash, oilada ijtimoiy-ma’naviy muhit barqarorligiga salbiy 

ta’sir  koʻrsatuvchi  holatlarni  oldini  olishga,  oilada  sogʻlom  ma’naviy  muhitni  ta’minlashga 

koʻmaklashish; 

---