|
SHAXS RAWAJLANIWINIŃ ÓZINE TÁN ÓZGESHELIKLERI
Arziev Alijan - QR XBXQTOQAAO aǵa oqıtıwshı
Miynet insannıń barlıǵı hám rawajlanıwı ushın xizmet qılıwshı tiykarǵı shartlerdiń biri
esaplanadı. Miynet sotsiallıq ortalıqtı, subiekttiń iskerlikte qáliplesiwi hám oniń qálewleri,
maqseti, qadiryatlar diziminde hámde miynet turmısın ańlap jetip quralı. Miynet ikerlik
procesinde insan psixikasi kózge taslanadı hámde rawajlanadı, sonıń menen bir qatarda insan
shaxs sıpatında qáliplesedi, onıń jańa qırları ashılıp baradı. Shaxs hám iskerliktiń quramalı
hámde kóp qırlı baylanısları shaxstıń basqarıwı, shaxs xarakterin diterminaciyalawshı
Qaraqalpaqstan
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
33
“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
funksiyalar hám dúzilisleriniń ózine tán ózgeshelikleri, iskerliktiń hámde waqıt sıyaqlı basqa
arnawlı usınıslar menen belgilengen.
Bul shaxs- iskerlik dinamikasın belgileydi, yaǵnıy hám óz-ara kónligiw, shaxs
kompanentleri hámde iskerlikke adaptaciyasinda kórinedi. Bul proces tek ǵana shaxstıń
psixikalıq kompanentleri aktivlesedi, iskerlik maqseti, waziypaları hámde mazmunın adekvat
támiynlew dizimin qáliplestiriw menen sheklenip qalmastan, shaxstıń ósine tán sıpatı hám
tárepleriniń qáliplesiwi menen muwapıq ráwishte keshedi. Shaxstıń iskerlik xarakteri menen
baylanıslı ráwishte rawajlanıw procesi shaxsıy hám iskerlik derekleriniń ózine tánliklerinen
kelip shıǵadi. Bul izzertlew shaxstıń anıq, tipik turmıslıq hámde kásiplik sharayatlarda
adekvat hámde isenimli háreketlerdi támiynlewge, iskerlikti jedellestiriw ushın zárúr bolǵan
shaxs dúzilisi hámde sıpatlardı qáliplestirwge baǵdarlanǵan boladı. Maqsetke baǵdarlanǵan
minez-qulq birinshi náwbette , kásiplik iskerlik ushın zárúr bolǵan shaxs rawajlaniwın
stimullastırıwshı sırtqı iskerlik hámde sociallıq derekler hámde shaxs ózgeshelikleriniń óz-
ara tásirinde kózge taslanıwshı miynet subiektiniń sıpatlar dizimin júzege shıǵıwı hámde
qáliplesiwi , anıq minez-qulq hámde iskerlik kórinisleri ushin tán bolǵan shaxs
ózgesheliklerin qáliplestiriw jaǵdaylari menen klassifikatsiyalanadi. Soniń menen bir
qatarda , shaxsti iskerlikke baǵdarlanbaǵanlıǵı , onıń maqset hám waziypaların ámelge
asırıwǵa bolǵan ustanovkaları, subiekttiń miynet procesine shaxstıń psixologiyalıq
ózgeshelikleri arqalı joqarı imkaniyatlardı usınıs qılıw tájriybesi hámde mazmunına
maslasıw, kónligiwge umtılıwı menen baylanıslı.
Shaxs iskerliktiń óz-ara baylansı hámde óz-ara tásir procesi dinamikalıq xarakterge iye
bolıp, bul proces psixologiyada qaniyge shaxsınıń qáliplesiw mashqalası ortalıǵında
úyrenilgen. Bul mashqalanı úyreniwdiń tiykarǵı maqseti “professional qánige”
“profissionalizaciya (kásiplik qáliplesiw), “professionalism”, “kompetentlik”, “tajriybe” hám
“ kásiplik jetiklik” túsinikleri esaplanadı. Bizge belgili aqırǵı túsinik (“kasiplik jetikli”)
miynet ózgeshelikleriniń biri esaplanıp, ol qánigeniń qáliplesiw (profissionalizaciya) processi
hám oniń natiyjesi sıpatında kórinedi. “Kásiplik jetiklik” túsiniginiń mazmunı jáhán
psixologlarınıń izzertlewlerinde úyrenilgen, biraq miynet subiektiniń bul ózgeshelikleri
qáliplesiw processi, oniń kásiplik iskerliginde ózine tán tárepleri hámde qánige shaxsın
qáliplestiriwde basqa kompanentleri menen óz-ara baylanisınıń xarakterli tárepleri jeterli
dárejede úyrenilmegen. “Shaxs rawajlanıwı” túsinigi joqarǵı dárejede shaxsıy,
psixologiyalıq, sociyallıq hám psixologiyalıq, sociallı hám kásiplik rawajlanıwı menen
klassifikatsiyalanıp, onıń sırtqı ortalıqqa baylanıslı adekvat múnasebetinde, ruwxiylıq-ádep-
ikramlilıq, etnikalıq, mádeniy, kásiplik h.t.b normalardı ózlestiriwi hámde jámiyettegi minez-
qulq normaları, qarim-qatnas hámde sana, pozitiv motivlerdiń ayqinlasıwı, qádiryatlar dizimi,
mazmunı hámde organism hámde psixikanıń funksional resurslarida sáwlelenedi.
Bul túsinik shaxstıń individ, shaxs, miynet subiekti sıpatında rawajlaniwdıń ózine tán
ózgesheliklerine tiykarlanǵan anıq bir jas dáwir klassifikatsiyası ushın keń qollaniladı.
Jetiklik- bul shaxs rawajlanıwınıń sonday dárejesi, bunda shaxs óziniń puxaralıq, shańaraqlıq,
kásiplik majbúriyatların tolıq orınlawǵa urınadı, jámiyettiń anıq tarawlarında hám miynet
iskerliginde nátijeli qatnasadi. Rawajlanıwdı analiz qıliw bul procestiń júda quramalı hámde
oniń evaluciyasınıń baslanıwına geterexronlıq keshiwindegi tezliktiń noadekvatliǵı
gúzetiledi.
Jáne qosımsha tárizde ózin-ózi bahalaw , ózin –ózi ańlaw , hám ózin ózi rawajlandırıw ,
kritikalıq, sırtqı álemdegi waqıyalardı durıs qabıl qılıw qabileti siyaqlı ózgesheliklerin kiritiw
múmkin. Joqarıda sanap ótilgen jetik shaxstıń ózgeshelikleri miynetke motivaciyalanǵanlıq ,
iskerliktiń anıq bir túrine kásiplik jaraqlılıq , uzaqtı kózlegen kásiplik maqset, qádiryat,
maqset, dástúr, háreket strategiyalarınıń ańlanǵanlıǵı sıyaqlı qatar ózgeshelikler menen
Qaraqalpaqstan
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
34
Do'stlaringiz bilan baham: |
