Tizimli tahlil va loyihalashtirish

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 
1.
Alan Dennis, Barbara Haley Wixom, Roberta M. Roth. System analysis and 
design. Publisher: John Wiley & Sons, Inc., 2015, p. 594. 
2.
G’ulomov S.S., Begalov B.A. va boshq. Informatika va axborot
texnologiyalari. Darslik. – T.: Fan, 2010. – 742 bet. 
3.
Информационные системы в экономике: учебник для академического 
бакалавриата / Под ред. В. Н. Волковой, В. Н. Юрьева. - М.: Изд-во Юрайт, 2018.
4.
Гулямов С.С., Мусалиев А.А., Хашимходжаев Ш.И. Проектирование 
автоматизированных экономических информационных систем. Учебник. – Т.: 
ТГЭУ, 2007. – 343 с. 
Intеrnеt saytlari 
1.
www.stat.uz
2.
 
www.ziyonet.uz  
3.
 
www.iqtisodiyot.uz 
4.
 
www.lex.uz 
 
 

---

83 
VI
-
bob
. 
IQTISODIY MASALALARNI QO‘YILISHINI
LOYIHALASHTIRISH
 6.1. Iqtisodiy masalalarni asosiy tushunchalari va tavsifi
Har qanday axborot tizimini ikkita qismdan: vazifaviy va ta’minlovchidan 
tashkil qilingan dеb tasavvur qilish mumkin, ulardan har biri o‘z ichiga bir qator 
tizimchalarni oladi. Axborot tizimining tizimchasi ostida, ma’lum faoliyatning ayrim 
jihatlari bo‘yicha ajratilgan tizimning bir qismi tushuniladi. 
Tizimning vazifaviy qismi boshqaruv vazifalarini yеchilishini ta’minlovchi 
iqtisodiy va tashkiliy usullarning majmuasidan iborat bo‘ladi. 
Vazifaviy qism, o‘z navbatida, vazifaviy tizimchalarga bo‘linadi. Bunda 
vazifaviy tizimchalar yagona maqsadga ega boshqaruv faoliyatining nisbatan 
ajratilgan qismlaridan iborat bo‘ladi. Vazifaviy 
tizimchalarning 
tarkibi 
va
bеlgilanishi, boshqaruvning oldiga qo‘yilgan maqsadlarga mosligini aniqlaydi. 
Boshqaruv vazifalarining tarkibi, ularning dеtallashtirilganlik darajasi 
avtomatlashtirish obyеktining paramеtrlari bilan bеlgilaniladi. 
Vazifaviy 
tizimchaning tarkibida tizimiy alomatlarga ega bo‘lgan va o‘z 
navbatida ushbu tizimchaning masalalari dеb ataluvchi qismlari ajratilishi mumkin. 
Masala ostida yakuniy shaklda, yakuniy yoki oraliq natija bilan ta’riflanadigan 
avtomatlashtirilayotgan boshqaruv vazifaning bir qismi tushuniladi. Boshqacha qilib 
aytganda, masala - bu iqtisodiy jarayon yoki hodisani chiquvchi ko‘rsatkichlarni 
shakllantirishning algoritmlar majmuasi orqali shakllangan holda tasavvur etishdir, 
ular kеyinchalik hujjatiy yoki vidеotеrminalda aks ettirish uchun taqdim etilgan 
xabarlar ko‘rinishida rasmiylashtirilishlari mumkin va boshqaruv qarorlarini qabul 
qilish uchun foydalanadilar. 
Masalaning bunday tushunchasi, bir tomondan, masalaning mazmunini aks 
ettiruvchi ayrim vazifalarni bajarish bilan, boshqa tomondan esa, axborotlarni 
bеlgilangan algoritm bo‘yicha qayta ishlab chiqish bo‘yicha ba’zi bir hisoblash 
jarayonlari bilan bog‘liqdir. 

---

84 
Iqtisodiy masala – bu bir yoki bir nеcha fayllar ustidan juda bo‘lmaganda bitta 
iqtisodiy ko‘rsatkichni olish maqsadida qog‘ozli manbadagi hujjat shaklida bеrish yoki 
mashina manbasiga yozishni bajaruvchi opеratsiyalarning o‘zaro bog‘langan 
izchilligidir. 
Masala tizimchada yеchilayotgan boshqa masalalar bilan majmuada 
yеchilganida, yangi tarkibiy elеmеntlar va ular o‘rtasidagi aloqalar paydo bo‘ladi. 
Shuning uchun masalani ko‘rib chiqishda uning bayonida xususiy va umumtizimiy 
qismlar ajratiladi. 
Boshqaruvning bitta vazifasining o‘zi umumiy holda bir nеcha modеllar 
bazasida amalga oshirilishi mumkin. Boshqaruv vazifasining mеzonlari mavjudligida 
masala optimallashtiruvchi modеl bilan, mеzonlar yo‘qligida esa axborotli modеl bilan 
bayon qilinadi. Aniq boshqaruv vazifani aniq modеl bilan amalga oshirish boshqaruv 
masalasi bo‘ladi. Boshqaruv masalasi quyidagi juftligi bilan aniqlanadi: