Tizim va signallarni qayta ishlash O’quv uslubiy majmua

9.5. Operatsion tizim arxitekturalari 
Signallarga ishlov berish va boshqaruv o‘rnatilgan tizimlari uchun real vaqt 
operatsion tizimlar belgilangan vaqt ichida tizim resurslariga interfeysni ta’minlash 
uchun mo‘ljallangan. RV operatsion tizimining asosiy talabi eng yomon tashqi ish 
sharoitida kuzatuv va nazorat qilish tizimining xatti-harakatining bashorat qilinishini 
ta’minlash talabidir [9, 28, 29, 30]. 
Arxitektura nuqtai nazaridan ularni to‘rtta sinfga bo‘lish mumkin: 
−
monolitik arxitektura; 
−
monolit yadrosi bo‘lgan OT; 
−
mikroyadroli OT; 
−
gibrid tizimlar. 
Monolit OT arxitekturasi. 
OT kodini tuzishning ko‘plab usullari mavjud. 
Bir yondashuvlardan biri, ko‘pincha kichik operatsion tizimlarda tez-tez ishlatiladi, 

---

136 
bu tizimni protseduralar to‘plami sifatida tashkil qilish, ularning har birini har 
qanday maxsus protsedura chaqirishi mumkin. Ushbu monolitik struktura
(9.3-rasm) ma’lumotlarni izolyatsiyalashni ta’minlamaydi; kodning turli qismlarida 
butun tizimning qurilmasi haqidagi ma’lumotlardan foydalaniladi. 
9.3-rasm. Monolitik operatsion tizim tuzilishi 
Ushbu turdagi operatsion tizimni kengaytirish qiyin, chunki har qanday 
protsedurani o‘zgartirish tizimning boshqa qismlarida u bilan bog‘liq bo‘lmagan 
xatolarga olib kelishi mumkin.
Eng oddiy monolitik operatsion tizimlardan tashqari barchasi dasturlarni 
operatsion tizimning o‘zidan ajratib turadi (foydalanuvchi rejimi va yadro rejimi). 
Boshqacha qilib aytganda, OT kodi protsessorning imtiyozli rejimida bajariladi - bu 
ko‘pincha yadro rejimi (kernel mode) deb ataladi va tizim ma’lumotlari va apparat 
vositalariga kirish huquqiga egadir; ilovalar foydalanuvchi rejimi (user mode) deb 
ataladigan imtiyozsiz rejimda ishlaydi, ularga cheklangan interfeyslar to‘plami va 
Foydalanuvchi ish tartibi 
Amaliy dastur 
Amaliy dastur 
Tizimli xizmatlar 
Qurilmalar 
Yadro ish tartibi 
Operatsion tizim 
protseduralari 

---

137 
tizim ma’lumotlariga kirish imkoniyati cheklangan. Foydalanuvchi rejimidagi 
dastur tizim xizmatiga murojaat qilganda protsessor murojaatni qabul qiladi va 
murojaat oqimini yadro rejimiga o‘tkazadi. Tizim murojaati tugagandan so‘ng, OT 
oqimni foydalanuvchi rejimiga o‘tkazadi va murojaat dasturining bajarilishini 
davom ettirishga imkon beradi. 
Bu o‘rnatilgan qurilmalar uchun OT arxitekturasining eng keng tarqalgan turi 
hisoblanadi. Tahlil qilinayotgan operatsion tizimlarning aksariyati barcha jarayonlar 
(foydalanuvchi ham, tizim ham) cheklovlarsiz bir xil manzil maydonida 
bajariladigan mikrokontrollerlarda ishlashga mo‘ljallangan monolitik muhitdir. 
Jarayon izolatsiyasi yetarli darajada ta’minlanmagan monolitik operatsion 
tizimlariga misol tariqasida RIOT OS, Zephyr, Unison RTOS va Vector – Microsar 
OS tomonidan bazaviy OTlarni keltirish mumkin [26, 34]. 
Xattoki monolitik tizimlarning barcha xavfsizlik nuqsonlari bilan ham bu kabi 
ixcham OT arzon mikrokontrollerlarga o‘rnatish uchun juda mos keladi. Ular oddiy 
ixcham qurilmalarda qo‘llaniladi, ularning vazifasi bitta parametrni o‘lchash bilan 
cheklangan - masalan, harorat, bosim yoki hajm. Bunday qurilmalar sodda, ixcham 
va arzon bo‘lishi kerak.