Tinish belgilari haqida umumiy ma’lumot O’zbek tili punktuatsiya- sining asosiy tamoyillari

11-§. Qo`shtirnoq
1.Ko`chirma gaplarni ajratib ko`rsatish uchun: "Ertaga kelaman”, - dedi.
2. Ko`chma ma’nodagi, shartli nom yoki taxallus ma’nosidagi ayrim so`z va so`z birikmalari ham qo`shtirnoqqa olinishi mumkin: “Tog` asali” sotadigan yigit ... dovonning nariyog`iga o`tib ketgan. (S.Ahm.)
E s l a t m a : Qo`shtirnoqqa olinishi kerak bo`lgan so`zlarda turlovchi (kelishik) qo`shimchalar mavjud bo`lsa, bu qo`shimchalar qo`shtirnoqdan keyin qo`yiladi: Bularni ko`rgan Aziz o`zi haydab kelayotgan «GAZ-69” yurishini tezlatib, yo`lga chiqdi-da, “Jiguli” tomonga burildi. (H.G`.)
Takrorlash uchun savollar:
1. O`zbek tilida jami nechta tinish belgisi bor? 2. Nuqta qaysi o`rin­larda qo`yiladi? 3. So`roq belgisining qo`yilish o`rinlari haqida gapi­ring. 4. Undov belgisining qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 5. Ko`p nuqta qaysi o`rinlarda qo`yiladi? 6. Tinish belgilarining birikkan holda ishlatilishi haqida gapiring. 7. Vergulning qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 8. Nuqtali vergulning qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 9. Ikki nuqtaning qo`yilish o`rinlari haqida gapi­ring. 10. Tirening qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 11. Qavsning qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 12. Qo`shtirnoqning qo`yilish o`rinlari haqida gapiring. 13. Qaysi tinish belgisi nisbatan ko`p qo`llanadi? 14. Qaysi o`rinlarda vergul doimo ikki marta qo`llanadi? 15. Qaysi o`rinlarda tire doimo ikki marta qo`llanadi? 16. Qaysi tinish belgilari juft(takroriy) ko`rinishga ega? 17. Qaysi tinish belgilari qisqartirilgan so`zlar bilan qo`llanadi? 18. Inson ruhiyati bilan boјliq o`rinlarda ishlatiladigan tinish belgilarini sanab ko`rsating. 19. Izoh ma’nosi ifodalangan o`rinlarda ishlatiladigan tinish belgilarini sanab ko`rsating. 20. Raqamlar bilan birga ishlatiladigan tinish belgilarini sanab ko`rsating.
Mavzuni mustahkamlash uchun test savollari:
1. Jismimiz yo‘qolur // o‘chmas nomimiz, (G‘. G‘ulom). Ushbu gapdagi // belgisi o‘rnida qaysi tinish belgisi qo‘yiladi?
A) vergul B) undov belgisi C) ko‘p nuqta D) tire