Tilshunoslikka kirish fanining predmeti



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/141
Sana30.01.2021
Hajmi0,8 Mb.
#57854
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   141
Bog'liq
tilshunoslikka kirish

TAFAKKUR  -  insonning  fikrlash  qobiliyati,  fikr  yuritish,  muhokama  qilish 
jarayoni.  Ob’eyktiv  borliqning,  voqe'likning  tasavvur,  tushuncha  va 
muhokamadagi  in’ikos  jarayoni.  Tafakkur  inson  aqliy  faoliyatining  yuksak 
formasi. 
Tafakkur  jarayonida  fikr  vujudga  keladi,  bu  fikrlar  inson ongida hukm va 
tushunchalar shaklini oladi, söngra muhokama, xulosa, nazariya va boshqa 
shakllarda yuzaga chiqadi. Fikrlash faoliyati nutq shaklida n amoyon böladi. 
Tafakkur bilish jarayonidir. Ma’lumki bilishning ikki bosqichi farqlanadi: 
 
1. Hissiy bilish
 
2. Mantiqiy bilish. 
     Mantiqiy bilish yoki aqliy bilish  - bilishning yuqori, murakkab bos-
qichidir.  Aqliy  bilishda  narsa  hodisalarning  ichki,  umumiy,  qonuniyatli, 


 
21 
mohiyatli, zaruriy hususiyatlari bilib olinadi. Aqliy bilishda fikrlash, tafakkur, 
aql-farosat ishlatish zarur böladi. Aqliy bilish ilm-fan yölidir. 
Aqliy  bilishning  tushuncha, muhokama, mulohaza,  xulosa, hukm, nazariya, 
ilmiy faraz, tarixiy-mantiqiylik kabi shakllari mavjud. 
     Tushunchalar  predmet, hodisalarning hamma hususiyat va belg ilarini 
emas, balki eng asosiy, muhim hususiyat va belgilarini, taraqqiyot qonun-
larini  aks  ettiradi.  Tushunchalarda  ob’yektiv  olamning  sezgi  obrazi  emas, 
balki fikriy obrazi aks etadi. 
Bilish  jarayoni  ilmiy  maqsadlarga  qaratilsa  bunday  bilish  ilmiy  bilish  deb 
ataladi. Ilmiy bilishning tajriba, kuzatish, eksperiment, qiyoslash, taqqoslash, 
analiz  va  sintez,  induktsiya  va  deduktsiya,  tarixiylik  va  mantiqiylik  kabi 
usullari mavjud. 
     Til  va  tafakkur  munosabatlari  murakkab  bölib,  bu  munosabat  turli 
fanlar  tamonidan  örganiladi.  Til  bilan  tafakkur  bir-birini  taqozo  etadigan 
hodisalardir.  Tilsiz  tafakkur  bölmagani  kabi,  tafakkursiz  til  ham  bölmaydi. 
Fikr tilda reallashadi. Tilsiz fikr mavjud emas. Tafakkurning moddiy qobug’i 
tildir. 
Biroq  til  va  tafakkur  bir  xil hodisa emas. Til material hodisadir. Tafakkur 
esa ideal hodisadir. 
     Til  va  tafakkur  munosabatlari  fan  tarixida  turlicha  talqin  qilingan. 
Masalan:  N.Y.Marr  til  va  tafakkur  hodisalarini  bir-biridan  ajratib  qöyadi. 
Garchi  til  va  tafakkur  bir  xil  hodisalar  bölmasa  ham,  ularni  bir-biridan 
ajratib bölmaydi. 
     Til  va  tafakkur  qonunlari  tuzilish  va  rivojlanish  jihatidan  bir  xil 
emas. Tilning qurilish qoidalari grammatika fani tomonidan  örganiladi. Ta-
fakkur qonunlari va tushunchalari esa mantiq ilmida örganiladi. 
Til  fikrning  shakllanishida  va  ifodalanishida  vosita,  qurol bölib xizmat qi-
ladi. 
     Har  bir  fanning  kategoriyalari  bölgani  kabi  grammatik  va  mantiq 
kategoriyalari  mavjud.  Ular  bir-biriga  mos  kelishi  yoki  kelmasligi mumkin. 
Masalan: “Bino quruvchilar tomonidan qurildi”. Bu mantiq  jihatdan hukm, 
grammatik  jihatdan  esa  gap.  “Bino”-  mantiqiy  ob’yekt,  grammatik  ega. 
“Quruvchilar”- sub’yekt, grammatik jihatdan töldiruvchi. 
 

Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   141




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish