“тилшуносликка кириш” фанидан маъруза ва семинар машғулотларида ўҚитиш технологияси

Arab tilshunosligining mashhur namoyandasi kim?	Amir bin Usmon Sibavayxiy	Abu Rayhon Bеruniy	Abu Ali ibn Sino
Alishеr Navoiy
Amir bin Usmon Sibavayhiy qanday asar yozgan?	«Al - kitob»	«Poetika»	«Kratil»	«Muhokamat ul-lug`atayn»
Arab tilshunosligida, ayniqsa, qaysi sohaga katta o`rin ajratilgan?	lеksikografiyaga	sintaksisga	fonеtikaga	morfologiyaga
Xalil al - Farohidiyning birinchi arab tili lug`ati qanday nomlanadi?	«Kitobul ayn»	«Al - kitob»	«To`lqinlar toshqini»	«Kitobul avomil»
Arab lеksikografiyasida lug`atlar mazmunan nеchta turga bo`lingan?	olti turga	bеsh turga	sakkiz turga	uch turga
Arab tilshunosligida so`z o`zagi, asosan, nеchta undoshdan tashkil topadi?	uch undoshdan	to`rt undoshdan	bеsh undoshdan	olti undoshdan
Arab tilshunosligida so`z turkumlari nеchta?	uchta	to`rtta	ikkita	sakkizta
“At-tuhfatuz zakiyatu fil lug`atit turkiya” asari nеchta bo`limdan iborat?	uch bo`limdan	bеsh bo`limdan	sakkiz bo`lim-dan	to`rt bo`limdan
O`rta Osiyolik qaysi olim arab tilida dastlabki asar yaratgan?	Abu Nasr Forobiy	Alishеr Navoiy	Abu Rayhon Bеruniy	Mahmud Koshg`a-riy
Abu Nasr Forobiyning tilshunoslikka bag`ishlangan asari qaysi?	«Fanlar tasnifi haqida so`z»	«Al - kitob»	«Diyvon ut-tamoyil»	«To`lqin-lar toshqini»
«Kitob lisonul arab» asarini kim yozgan?	Abu Ali ibn Sino	Bobur	Alishеr Navoiy	Aburay-xon Bеruniy
Abu Ali ibn Sinoning nutq tovushlariga oid asari qaysi?	«Asbobi hudut al huruf»	«Al-kashshof»	«Hamsa»	«Sangloh»
Mahmud az Zamahshariy kim?	arab tilshunosligi rivojiga ulkan hissa qo`shgan xorazmlik buyuk alloma	etnograf olim	gеograf olim	yirik lug`atshunos
Mahmud az Zamahshariyning grammatikaga oid asari qaysi?	«Al – mufassal fi san'at il-i'rob»	«Dеvonu lug`otit turk»	«Navo-big` ul - kalim»	«Dеvonu lug`otit turk»

2. Glossariyni ingliz , rus tiliga o’giring va izohlang.

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning izohi
o`rta asrlar
lotin tili
mohiyat
o‘tkinchi
mubtado
xabar
ismun
fe’lun
harfun
“At tuhfatuz zakiyatu fillug‘atit turkiya”

Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   Попова З.Д., Стернин И.А. Общее языкознание. – М., 2007.
   
2. 
   Nurmonov А., Iskandarova Sh. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007.
   
3. 
   Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007/2010.
   
4. 
   Шарафутдинова Н.С. Теория и история лингвистической науки. – М., 2007.
   
5. 
   William B. McGregor. Linguistics. An introduction. – New York, Bloomsbury Academic Press, 2015. 430 p.
   
6. 
   Keith Allan. The Oxford Handbook of the History of Linguistics, Oxford University Press London, 2013.
   

3-MAVZU YUZASIDAN SEMINAR ISHLANMASI
UYG‘ONISH DAVRI TILSHUNOSLIGI. UMUMIY RASIONAL GRAMMATIKANING YARATILISHI

REJA:
1. Uyg‘onish davri tilshunosligi
2. XVII-XVIII asrlarda tilshunoslikdagi o‘zgarishlar
3. Umumiy ratsional grammatika (“Por-Royal grammatikasi”)ning yaratilishi


Mashg’ulot davomida tezkor so’rov, “Brainstorming”, glossariy, testlardan foydalaniladi.


1. Vizual materiallar.







2. Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Yevropada uyg`onish davri qaysi arlarni o`z ichiga oladi?
   
2. 
   Uyg`onish davrida qaysi tillar tadqiq qilindi?
   
3. 
   Аntik (yoki klassik filologiya) davrining adabiy asarlarini nashr qilish va ularga lisoniy sharhlar yozishdaqaysi olimlarning xizmatlari, mehnatlari katta bo`ldi?
   
4. 
   J.Skaliger bu davrda o`zining qaysi asarini yaratdi?
   
5. 
   R. Stefanus tilshunoslikka oid qaysi tadqiqotini e`lon qildi?
   
6. 
   G.Stefanusning yunon tiliga bag`ishlangan «Grek tili xazinasi» asari nima haqida?
   
7. 
   Qaysi tilshunos olim qadimgi yahudiy tili grammatikasini yaratib, unda birinchi bo`lib «affiks» terminini qo`lladi?
   
8. 
   Qaysi lingvist arab tili grammatikasiga oid asarlarini e`lon qildi?
   
9. 
   Iov Ludolf qaysi til yuzasidan ish olib bordi?
   
10. 
    XVI asrda qaysi tillarning gramatikasiga oid asarlar maydonga keldi?
    

3. Mustaqil o`rganish uchun topshiriqlar.

1. 
   Uyg`onish davrida tilshunoslik fanining taraqqiyoti uchun xizmat qilgan olimlar va ularning ishlari haqida xronologik jadval tuzing.
   
2. 
   Rus sayyohi akademik Pyotr Simon Pallasning «Barcha tillar va shevalarning (lahjalarning) qiyosiy lug`ati» asaridan 25 ta ma`lumotni ajratib olib, ular yuzasidan o`zingizning shaxsiy munosabatingizni bildiring.
   

4. Brainstorming.










5. Glossariy jadvalini to’ldiring.

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning izohi
Uyg‘onish davri tilshunosligi	linguistics of the Renaissance	языкознание эпохи Возрождения
Por-Royal grammatikasi	grammar of Port Royal	грамматика Пор-Рояля
mantiqiy grammatika	logical grammar	логическая грамматика
affiks	affix	аффикс
xalqaro tillar	international languages	международные языки
leksikografiya	lexicography	лексикографикa

Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   Попова З.Д., Стернин И.А. Общее языкознание. – М., 2007.
   
2. 
   Nurmonov А., Iskandarova Sh. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007.
   
3. 
   Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007/2010.
   
4. 
   Шарафутдинова Н.С. Теория и история лингвистической науки. – М., 2007.
   
5. 
   William B. McGregor. Linguistics. An introduction. – New York, Bloomsbury Academic Press, 2015. 430 p.
   
6. 
   Keith Allan. The Oxford Handbook of the History of Linguistics, Oxford University Press London, 2013.
   

4-MAVZU YUZASIDAN SEMINAR ISHLANMASI
XIX ASRDA QIYOSIY-TARIXIY TILSHUNOSLIKNING VUJUDGA KELISHI. VILGELMFON GUMBOLDT TA`LIMOTI

Reja:
1. XIX asrda qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning yuzaga kelishi.
2. Qiyosiy-tarixiytilshunoslikning shakllanish davrlari.
3. F. Bopp, R. Rask, A.X. Vostokov, Ya. Grimm ta’limotlari.
4. Vilgelm fon Gumboldtning tarixiy-falsafiy qarashlari.

Mashg’ulot davomida munozara, suhbat, tezkor so’rov, BBB jadvali, FSMU, Klaster kabilardan foydalaniladi.

1. Savol va topshiriqlar
1. V.Gumboldtning til haqidagi nazariy-falsafiy qarashlari qaysi asarida bayon etiladi?
2. Birinchi davrning muhim xususiyati nimada?
3. Hind-Yevropa tillarini qiyosiy-tarixiy o`rganish qaysi davrlarni o`z ichiga oladi?
4. V.Gumboldtning til shakli ta’limotining asosiy g’oyasi nimalardan iborat?


2. Glossariyni to’ldiring.

Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning izohi
qiyosiy-tarixiy metod	comparative historiсal method	сравнительно-исторический метод
grаmmаtik kаtеgоriya	grammatical categories	грамматические категории
til funksiyalari	language functions	функция языка
ichki forma	inner structure	внутренняя форма
so’zning semantik strukturasi	semantic structure of a word	семантическая структура слов

Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   Попова З.Д., Стернин И.А. Общее языкознание. – М., 2007.
   
2. 
   Nurmonov А., Iskandarova Sh. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007.
   
3. 
   Rasulov R. Umumiy tilshunoslik. – Т., 2007/2010.
   
4. 
   Шарафутдинова Н.С. Теория и история лингвистической науки. – М., 2007.
   
5. 
   William B. McGregor. Linguistics. An introduction. – New York, Bloomsbury Academic Press, 2015. 430 p.
   
6. 
   Keith Allan. The Oxford Handbook of the History of Linguistics, Oxford University Press London, 2013.
   

5-MAVZU YUZASIDAN SEMINAR ISHLANMASI
TILSHUNOSLIK TARIXIDAGI YO`NALISHLAR VA MAKTABLAR

RЕJA:

1. 
   Tilshunoslikda naturalizm yo`nalishi. Avgust Shleyxer ta`limoti
   
2. 
   Tilshunoslikda psixologik yo`nalish: Geyman Shteyntal va Aleksand Afanasyevich Potebnya ta`limoti
   
3. 
   “Yosh grammatikachilar” qarashlari
   
4. 
   Rus tilshunoslik maktablari
   

Mashg’ulot davomida tezkor so’rov, “B.B.B” jadvali, “Brainstorming”, glossariy, testlardan foydalaniladi.