Tilshunoslikdan umumiy ma’lumot. Reja

Tillarning tasnifi

Olimlarning taxmin qilishlaricha, er yuzida 5000 dan ortiq til bor. Bu tillar tarqalishi va ijtimoiy vazifalariga ko`ra ham, fonetik, leksik va grammatik xususiyatlariga ko`ra ham o`zaro farq qiladi. Jahon tillarining ko`pchiligini milliy tillar va xalq tillari tashkil qiladi, tillarning ayrimlari esa qabila tillari, hatto urug` tillari hisoblanadi.

Milliy tillar o`zining tarqalish hududi jihatidan hamda ulardan foydalanuvchi aholining miqdori, soni jihatdan bir xil emas: ayrim tillarda kichik xududdagi oz miqdorli aholi gaplashadi, ba’zi tillar esa juda katta xududlardagi ko`p sonli aholi orasida tarqalgan. Bunday tillarga ingliz, frantsuz, nemis, ispan, xitoy, hind, arab, rus va shu kabi tillar kiradi.

Jahon tillarini tasniflash, ularning psixologiyasini ishlab chiqish umumiy tilshunoslikning vazifasiga kiradi.

Er yuzidagi tillarni o`rganish XVIII asrdan boshlandi. XIX asrning birinchi yarmida tillarni bir-biriga qiyoslab tekshirish keng tus oldi. Natijada tillarni tekshirishda qiyosiy usul vujudga keldi; bunda tillarning fonetik, morfologik, leksik xususiyatlari bir-biriga solishtiriladi. Bu usul bilan tillarning faqat hozirgi holatigina emas, balki ularning tarixiy holati ham o`rganiladi. Shuning uchun ham o`rganishning bu yo`li qiyosiy-tarixiy usul deb yuritiladi. Tillarni shu yo`l bilan o`rgangan va o`zlarining ilmiy asoslari bilan jahonga tanilgan tilshunoslar sifatida daniyalik Rasmus Raskni (1787-1832), olmoniyalik Frans Bopp (1791-1967) va Yakob Grimmni (1785-1863), rus olimi Aleksandr Vostokovni (1781-1864) ko`rsatish lozim.

Tilshunoslikda tillarning qator tasniflari mavjud:

1) tillarning geneologik tasnifi; 2) tillarning morfologik tasnifi;

3) tillarning areal (geografik) tasnifi; 4) tillarning funktsional tasnifi.