Tilshunoslik uchun taqdimot mavzusi til sathlari

TILSHUNOSLIK UCHUN

TAQDIMOT MAVZUSI TIL SATHLARI

Reja:

Reja:

1.Til sathlari o‘rtasidagi izomorflik

2. Til sathlari va uning birliklari

3.Fonologik va morfemik sath

4.Leksik va morfologik sath

5.Sintaktik sath. Gap

Izomorfizm (lotincha izo a, - o‘xshash, morfo-shakl) tilning turli sathlari birliklarining ichki tuzilishi o‘rtasidagi o‘xshashlikni bildiradi. Ushbu atama ilk

Izomorfizm (lotincha izo a, - o‘xshash, morfo-shakl) tilning turli sathlari birliklarining ichki tuzilishi o‘rtasidagi o‘xshashlikni bildiradi. Ushbu atama ilk

bor Ye.Kurilovich tomonidan kiritilgan bo‘lib, uning fikricha, tovush komplekslari (masalan, bo‘g‘in) va semantik komplekslar (masalan, gap) funksional, vazifaviy munosabatlaridan qat‘i nazar, chuqur struktur parallelizmga ega. Aynan shu holat, ya‘ni ular o‘rtasidagi o‘xshashlik izomorfizm deb nomlanadi.

Tilshunoslik tarixida tilning fonologik, morfemik, leksik, grammatik sath birliklari ko‘p hollarda avtonom holda, ularning aloqadorligi va o‘xshash nuqtalarining mavjudligi, ya‘ni izomorflik e‘tiborga olinmagan holda o‘rganildi.

Tilshunoslik tarixida tilning fonologik, morfemik, leksik, grammatik sath birliklari ko‘p hollarda avtonom holda, ularning aloqadorligi va o‘xshash nuqtalarining mavjudligi, ya‘ni izomorflik e‘tiborga olinmagan holda o‘rganildi.

Til sistema sifatida ichki tuzilishga, strukturaga ega. Tilning ichki tuzilishi (strukturasi) ko’p sathlidir.

• Til sistema sifatida ichki tuzilishga, strukturaga ega. Tilning ichki tuzilishi (strukturasi) ko’p sathlidir.
• Tilning qiymat jihatdan bir xil birliklarining yig’indisi lingvistik sath deb yuritiladi. Masalan, fonologik sath morfemik sath kabi. Ma’lum bir tildagi fonemalarning o’zaro munosabati majmuyi fonologik sathni, morfemalar munosabati majmuyi esa morfemik sathni tashkil etadi.

Lingvistik sath tushunchasi hozirgi tilshunoslikda keng tarqalgan bo’lsa ham, lekin tilni sathlarga bo’lishda xilma-xillik ko’zga tashlanadi. Shunday bo’lishga qaramasdan, deyarli barcha tilshunoslar tilning quyidagi sathlarini birdek tan oladilar: 1) fonologik sath 2) morfemik sath 3) leksik sath 4) morfologik sath 5) sintaktik sath 6) ustsintaktik (supersintaktik) sath.

• Lingvistik sath tushunchasi hozirgi tilshunoslikda keng tarqalgan bo’lsa ham, lekin tilni sathlarga bo’lishda xilma-xillik ko’zga tashlanadi. Shunday bo’lishga qaramasdan, deyarli barcha tilshunoslar tilning quyidagi sathlarini birdek tan oladilar: 1) fonologik sath 2) morfemik sath 3) leksik sath 4) morfologik sath 5) sintaktik sath 6) ustsintaktik (supersintaktik) sath.

Yuqoridagi sathlarning har biri o’zining birligiga ega: fonologik sath birligi fonema; morfemik sath birligi morfema; leksik sath birligi leksema; morfologik sath birligi so’z shakl; sintaktik sath birligi sintaksema; ustsintaktik sath birligi matn (tekst).

• Yuqoridagi sathlarning har biri o’zining birligiga ega: fonologik sath birligi fonema; morfemik sath birligi morfema; leksik sath birligi leksema; morfologik sath birligi so’z shakl; sintaktik sath birligi sintaksema; ustsintaktik sath birligi matn (tekst).

TAQDIMOT TUZUVCHI

TAQDIMOT TUZUVCHI

TESHABOYEVA XURSHIDAXON