Тилшунослик назарияси



Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/61
Sana23.02.2022
Hajmi1,13 Mb.
#155572
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   61
Bog'liq
tilshunoslik nazariyasi

 
Иван Иванович Мещанинов 
Академик И.И.Мещанинов (1883-1967) тилшунос ва археолог бўлиб, у умумий 
тилшуносликка оид масалаларнинг ва қадимий ёзувга эга тилларнинг тадқиқотчисидир. 
Олим «Яфетидологияга кириш» (1929), «Тил ҳақидаги янги таълимот» (1936), 
«Тилшунослик назарияси»(1940), «Гап бўлаклари ва сўз туркумлари» (1945), «Феъл» (1948) 
каби асарларнинг муаллифидир. 
Унинг «Сўз туркумлари ва гап бўлаклари» ҳамда «Феъл» каби икки катта асари 
грамматик шаклларнинг қиёсий – типологик тасвирига – тадқиқига бағишланганлиги билан 
ажралиб туради. И.И.Мещаниновнинг ушбу асарлари ўз даврида тилшуносликда грамматик 
категорияларнинг типологияси номи билан аталган йўналишнинг бошланишига хизмат 
қилди. 
У сўз туркумларини синтактик ва морфологик кўрсаткичлар билан характерланувчи 
лексик гуруҳлар сифатида талқин қилди. Сўз семантикасининг даставвал сўзнинг гапдаги 
синтактик ролини белгилаб беришини, сўзнинг гапда муайян гап бўлаги сифатида 
ишлатилишини, унинг алоҳида формал белгиларга эга бўлишига олиб келишини таъкидлади. 
Шунга кўра тадқиқотчи сўз туркумлари моҳиятан гапнинг морфологиялашган бўлаклари 
сифатида намоён бўлади, деб тушунтирди.
И.И.Мещанинов ўз тадқиқотларида феълнинг шахс, замон, майл, нисбат, вид каби 
грамматик категорияларига алоҳида эътибор берди. Феъл ва кесим муносабати, нисбат, 
нисбатнинг гап семантикасига, феъл семантикасига боғлиқлиги, ҳаракат (фаолият), ҳолат
феъллари, уларнинг гапдаги ўрни, аҳамияти каби масалаларни назарий йўналишда атрофича 
ёритди. 
И.И. Мещанинов ўзининг охирги ишларида, хусусан, «Гап тузилиши» (1963) асарида 
мантиқ ва грамматика, тушунча категориялари ва тил категорияларининг, гап бўлаклари ва 
сўз туркумларининг ўзаро муносабатига, алоқасига асосланувчи синхрон типология 
масалаларига тўхталди. Унинг функционал – семантик методикаси ва морфологик – 
синтактик типологияси грамматика назарияси ва тилларнинг типологик тадқиқотларида 
фахрли ўринни эгаллаб келмоқда. 

Download 1,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish