Tilshunoslik (lingvistika)

STENOGRAFIYA

3-TOPSHIRIQ:

TEZKOR SO’ROV

1. 
   “Sintaksis” haqidagi asar qaysi olimga tegishli?_Olim Rasmus rask, rus olimi Aleksandr Vostokov
   
2. 
   Tilshunoslikning grammatik davrining o`ziga xos jihatlari nimadan iborat? Tilshunoslikning grammatik davri qadimgi yunon tilshunosligida I sksndariya davri deb yurutiladi.Misr davlatining markazi bo’lgan Iskandariya Makedoniyalik Iskandar nomi bilan bog’liq.U bosib olgan sharq mamlakatlarida yunon tili,madaniyati,falsafasining ta’siri natijasida yunon madaniyati sharq madaniyati_bilan qo’shilib ketib , aralash madaniyat -ellinizm yuzaga keladi.
   

Tilshunoslikning grammatik davrida Iskandariya maktabi vakillari yunon tili fonetikasi,morfologiyasi va sintaksisi bo’yicha jiddiy tadqiqot ishlarini olib boradilar va qator asarlar yaratadilar.

3. Xitoy yozuvi yozma yodgorliklari qaysi asrlarga tegishli va ular nimalardan iborat? Bizning kunlarimizgacha yetib kelgan Xitoy yozuvining eng qadimiy yozma yodgorliklari eramizgacha bo’lgan 8-11 asrlarga borib taqaladi.Ushbu yozma yodgorliklar hayvon (qo’y) suyaklari va toshbaqa qalqonlari bo’lib ularda fol ochish jarayoni haqida ma’lumot beriladi. Bu qadimgi manbalar xitoy tilshunosligi tarixida va taraqqiyotida muhim o’rin egallaydi.

4. Rim tilshunosligida kimlarning grammatikasi mukammal deb hisoblanadi? ____Qadimgi Rim tilshunosligida Donata va Prinsianning grammatikaga oid yaratgan asarlari lotin tili grammatikasining qurilishining mukammal bayoni sifatida juda ko’p asrlar davomida -o’rta asr uchun na’muna bo’lib xizmat qiladi._

5. Xitoy tilshunosligining asosiy yo`nalishi qaysi soha bilan belgilanadi? Xitoy tilshunosligining asosiy yo’nalishi,o’rta asrlarda fonetika ( yoki fonologiya) hisoblanadi.Xitoy yozuvi ideografik yozuv bo’lib, har bir belgi so’zga yoki o’zakka muvofiq keladi.Fonetik jihatdan esa har bir belgi bo’g’inga to’g’ri keladi._

6. Tilshunoslik qachon fan sifatida ajralib chiqdi? Lingvistik ta’limotning vujudga kelishi va rivojlanish jarayoni qariyb 3 ming yillik tarixni o’z ichiga olgan bo’lsada til haqidagi fan faqat 19-20 asrlardagina mustaqul fan sifatida shakillandi. Aniqrog’i, tilshunoslik O’rta osiyoda 11-15 asrlarda ,Yevropada esa 19 asrning boshlaridan boshqa fanlar qatorida mustaqil fan sifatida tan olindi.

7. “Por-Royal grammatikasi” asari nechta qismdan iborat? Por Royal grammatikasi ikki qismdan fonetika va grammatikadan iborat bo’lib,6 bobdan tashkil topgan. Birinchi qismda tovush va harf, urg’u va bo’g’inga ajratish kabilar haqida ma’lumot beriladi.Grammatikaning 24 bobdan iborat ikkinchi qismining 23 bobida esa, morfologiya masalalari- ot, sifat, olmosh,fe’l,sifatdosh,ravish,bog’lovchi,undov-ularga xos xususiyatlar, kategoriyalar,faqat oxirgi 24 bobida esa sintaksis masalalarining so’z birikmasi va gap kabilar haqida fikr yuritiladi.

8.Tilshunoslikning falsafiy davrining o`ziga xos jihatlari nimada? Falsafiy tilshunoslikning asoschisi bo’lgan Vilgelm fon Gumboldt tomonidan tilning alohida shaxslsrning ruhiy holati va tafakkuriga munosabati jihatidan o’rganilishi Geyman Shteyntal,Aleksandr Afanasyevich ,Potebnya Ivan Aleksandrovich ,Boduen de Kurtene kabi tilshunoslarning ta’limotiga – umuman, tilshunoslikdagi psixologik yo’nalishda davom ettiriladi.

9. “Analogiya haqida” asari muallifi kim? Yuliy Sezar(eramizdan ilgarigi 100-y)Qadimgi Rimning taniqli davlat arbobi ,lashkarboshchisi va notig’i. Yliy Sezar”Analogiya haqida “ nomli grammatik asarni yozdi. U so’z va predmet munosabati masalasida analogiya tarafdori sifatida tanildi.

10. Xitoy tilshunosligida qaysi alloma fonetika sohasida ishlar olib borgan? Yangi davr tilshunosligining yirik vakili tadqiqotchi Chjan Bin.lin (1869-1936) bo’lib, u Xitoy tilining me’yoriy va tarixiy fonetikasi, dialektologiyasi masalalarini ishlab chiqdi, U fonetik yozuv loyihasini ham tuzdi